What's new in New New Hollywood en de opkomst van multiple stranded narratives Lees ook deel 1: Over cinematic staging in Azië en fast cutting in Hollywood En deel 3: Hollywood in het digitale tijdperk en pornografische tendenzen in Europa In een volgende publicatie, The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies (te verwachten begin 2006), richt je de aandacht op de hedendaagse Amerikaanse cinema. Gelooft u in het idee dat er een nieuw New Hollywood opgestaan is, of is het slechts recyclage of een voortzetting van het oude Hollywood? Hollywood is erg sterk in het voortdurend updaten en herzien van zijn ideeën en formules. Het blijft ze op verschillende manieren revitaliseren. Denk maar aan sommige genres. Als je een romantische komedie bekijkt uit de jaren dertig, veertig of vijftig en je kijkt er daarna één van vandaag, dan verschillen ze wellicht niet zoveel. Eén verschil is misschien dat het koppel met elkaar naar bed gaat of samenwoont eerder dan getrouwd te zijn maar dat is een reflectie van de sociale mores. In termen van plotconstructie zoals de voortdurende misverstanden enzovoort, is het nog steeds hetzelfde. De regels van de genres toen en nu zijn erg vergelijkbaar. Maar er zijn nog zaken veranderd. Zo heeft Hollywood meer sympathie gekregen voor excentrieke protagonisten of antihelden. We hadden al antihelden in de film noir en in de jaren vijftig, maar nu is het wat makkelijker geworden om erg onsympathieke hoofdpersonages te hebben. Ze zijn minder geromantiseerd, misschien. Dus dat is een kleine verandering, maar het was er vroeger ook al. Het is alleen wat meer prominent geworden nu. Dit heeft ook gedeeltelijk te maken met het feit dat jonge filmmakers in Hollywood een voorkeur hebben voor hard-boiled films en voor film noir en voor hard boiled verhalen, zoals Pulp Fiction. Wat gebeurt er ondertussen in de independent cinema? Er wordt wel wat geëxperimenteerd. Maar weet je wat mij fascineert? Neem bijvoorbeeld een film als Memento. Op het ene niveau is dit is een ongewone film, want hoe kan een klassieke film achterwaarts worden verteld? Maar als je wat nader kijkt merk je dat het ten eerste al een film noir is, een detective verhaal met een mysterie. Film noir experimenteerde dikwijls met flashbacks of met het niet-lineair vertellen van een verhaal, dus dit is niet zo nieuw. En ten tweede, hoewel het verhaal achterwaarts beweegt, is het eigenlijk zo geconstrueerd dat wij voorwaarts bewegen en de situatie steeds beter gaan begrijpen. Dus het leidt ons naar iets toe. Het heeft een ambigue einde maar het is toch geconstrueerd, heeft zijn plot-points en een drieledige structuur. Het heeft al die dingen, zelfs al wordt het achterwaarts verteld. Of bekijk een film als JFK, die op één niveau erg experimenteel is met het snelle switchen tussen wat zou kunnen zijn gebeurd en wat echt is gebeurd, tussen documentairebeelden en fictie. Maar tegelijkertijd wordt dit alles bij elkaar gehouden door een traditioneel verhaal van een man die ervan overtuigd is dat hij de waarheid kent en dit probeert te bewijzen. Die erg klassieke plot is dus een soort basis waaraan Stone zijn montage-experimenten kan ophangen. Eén van de hypothesen in het boek is dat als je in Hollywood probeert te innoveren in één dimensie, je behoudsgezind moet zijn in een andere. Maar hoe zit het dan met Magnolia of al die andere multiple stranded narrative films die nu worden gemaakt, zoals nog Carnages of Any Way the Wind Blows? Ik ben eigenlijk net bezig aan een essay hierover. Je hebt gelijk, multiple protagonist films of criss-crossing films zijn erg interessant, ook weer omdat het niet volledig nieuw is. Hollywood heeft vroeger ook al dergelijke films gehad, enkel niet erg veel. Er waren in grote lijnen twee types: in het eerste kruisen een hoop mensen elkaar in éénzelfde ruimte. Grand Hotel is hier een klassiek voorbeeld van, net zoals de sequel, \'Weekend at the Waldorf\'. En dit blijft terugkomen doorheen de tijd, tot en met een film als The V.I.P.\'s in de jaren zestig, met Richard Burton en Elizabeth Taylor. Daarin kruisen de lotsbestemmingen van verschillende vliegtuigpassagiers elkaar wanneer de mist hen aan de grond houdt. Een tweede type dat Hollywood kent, is de circulating object structure. The Red Violin met Samuel L. Jackson, bijvoorbeeld. Maar zelfs al in de jaren veertig is er een film die Tales of Manhattan heet, waarin een mannenkostuum gevolgd wordt. Winchester '73 is waarschijnlijk het meest bekende voorbeeld. Daarin wordt een geweer van persoon tot persoon doorgegeven. Wat Magnolia en andere hedendaagse films doen, zoals de nieuwe Crash met Sandra Bullock, is precies hetzelfde: meerdere plotlijnen kruisen elkaar. Ik denk dat de opkomst van televisie en vooral van soap opera het ons makkelijker maken om dit te kunnen volgen. Magnolia is een soort soap. Een hoop personages zijn verbonden met de centrale familie, we volgen de ene en daarna de andere. In mijn essay maak ik een onderscheid. De Amerikaanse versie vertrekt van soap opera of van de mystery film, zoals Pulp Fiction, en vermenigvuldigt de plotlijnen. Maar in Europa en Azië is het iets heel anders. Hier heb je films die meer diffuus zijn, minder gecontroleerd. Iosseliani's film Les Favoris de la Lune, is een multiple character narrative. Maar halfweg de film heb je nog steeds geen idee van wat er gebeurt, omdat hij zo dense is, zo tsjokvol informatie zit. Iosseliani houdt de camera op de achtergrond zodat je de personages dikwijls niet kunt identificeren en hun dialogen niet kan horen. In dat opzicht lijkt de film een beetje op Tati\'s Playtime. Eigenlijk zou je Playtime ook als een multiple character narrative kunnen zien. Je bedoelt een hoop mensen die door dezelfde ruimte passeren? Precies, ze doorkruisen dezelfde ruimte. Er zijn heel wat Europese voorbeelden, zoals Godard\'s Détective, waarin iets gelijkaardigs gebeurt als in Grand Hotel. Dus ik denk dat de Europeanen ook die intersecties creëren maar ze zijn minder uitgesproken, minder duidelijk over wat er met de personages gebeurt. Er is dikwijls ook geen resolutie. In Amerikaanse films is er altijd een resolutie. Zelfs bij een gedurfde film als Magnolia: de vader sterft, de zoon verzoent zich met hem en met de weduwe? Bij het einde schijnt een vorm van hoop door, en de plotlijnen zijn grotendeels afgewikkeld. In Europese films is dat niet noodzakelijk het geval. Bij wijze van conclusie: New New Hollywood is eigenlijk het oude Hollywood? Ja. (lacht) Maar er is toch ook een grote invloed van de populaire cultuur? Inderdaad. Internet, videogames en al die dingen maken dat mensen nieuwe dingen willen proberen. Zo kom je tot al die strategieën. Er zijn zoveel Amerikaanse films die de multiple protagonist lijn proberen. Vele daarvan krijg je hier niet eens te zien denk ik, zoals Ten Tiny Love Stories of Things You Can Tell Just By Looking at Her. Net hetzelfde alweer, de levens van verschillende vrouwen kruisen elkaar, ze delen een minnaar of ontmoeten elkaar steeds weer. Het lijkt wel Sex and the City. Het ís Sex and the City. Amerikaanse films hebben nog een andere traditie waar Sex and the City heel dicht bij ligt. Het zijn de multiple protagonist films waarin twee of drie vrienden enkele avonturen delen. In de vroege jaren vijftig waren er zo heel wat films. Three Coins in the Fountain, It\'s Always Fair Weather, On the Town met Gene Kelly and Frank Sinatra. Al in de jaren twintig was er Four Sons, een John Ford film over drie broers die ten oorlog trekken. In de Amerikaanse film zijn er heel veel van die buddy movies met twee of drie personen en Sex and the City is daaraan verwant. Dus je ziet, het was er al. Dit is wat ik in het essay uiteenzet: de Amerikaanse cinema heeft tijdens de studiojaren heel wat mogelijk gemaakt. Sommige ideeën werden heel intensief gebruikt. Andere bleven gewoon wat rondzweven, maar ze bleven interessant als mogelijkheden. Later keerde de Amerikaanse cinema daarnaar terug. Niet bewust natuurlijk, maar bij het kijken naar de set up zag men plots het potentieel van die andere mogelijkheden, zonder daarbij buiten het klassieke framework te moeten treden. Doelgerichte personages, sterk uitgetekende psychologie, een klassieke structuur met begin, midden en einde. We kunnen al die dingen nog altijd doen, maar met meer variëteit: multiple characters, flashback-structuur, antihelden, subjectiviteit? Neem nu een film als A Beautiful Mind. In het eerste deel van de film zitten we in het hoofd van het personage, maar we weten het niet. Pas halfweg de film beseffen we dat die vrienden van hem hallucinaties zijn. En dat is erg verrassend, vond ik. Maar het publiek is nu wat meer gewend aan dat soort dingen, door fantasy, Twilight Zone en horror films?. En door David Lynch? Ja, precies. Lynch. Je kunt die invloeden nu ook in een mainstream film binnensmokkelen. Dus ik zie een dialoog tussen de innoverende krachten in de Amerikaanse film en zij die meer klassieke films willen maken. Wie het liever klassiek houdt, neemt een basisidee en vraagt zich daarbij af hoe hij het klassiek kan maken. Terwijl de vernieuwers zich afvragen hoe ze het kunnen omkeren, of minder klassiek kunnen maken. Maar in de Amerikaanse cinema is het erg moeilijk om echt te breken met klassieke film. En ik denk dat dat zelfs ook in Europa of Azië zo is. Een film als Lola Rennt bijvoorbeeld, is enerzijds heel experimenteel maar anderzijds heel traditioneel. Begin-midden-einde, zij krijgt drie kansen, de laatste is de juiste. Op het einde kijkt ze naar het publiek en erkent ze dat het allemaal maar een spel was? Ik bedoel maar, dit is allemaal erg in de geest van de klassieke cinema. Die multiple character narratives zijn ook in Azië sterk doorgedrongen. Jonge regisseurs houden ervan en in Amerika is het economisch ook erg voordelig. Je kan een ster als Sandra Bullock in je film hebben voor slechts een scène of vier. Kent u toevallig de film Intermission waarin Colin Farrell een goeie vijftien minuten te zien is? Ja, dat is hetzelfde. Kijk naar Tom Cruise in Magnolia. Hoeveel scènes heeft hij eigenlijk? Voor een onafhankelijke filmmaker is het erg slim en economisch. Ik weet niet of dezelfde logica geldt in Europa, maar het geldt alleszins ook voor de Aziatische ensemble films die ik ken. Let op, het werkt langs twee kanten goed. Het gaf Tom Cruise ook de kans op te draven in een serieuze art house film. Bruce Willis kreeg door Pulp Fiction geloofwaardigheid als een serieuze acteur. Ik denk dat die multiple protagonist structuur een erg belangrijke trend is in de moderne cinema. Ik zou zeggen dat het zo belangrijk is voor de Europese cinema vandaag als het spel met tijd, geheugen en verbeelding dat was in de jaren zestig. De sixties werden gedomineerd door het idee hoe je via cinema in iemands hoofd kon raken. Nu gaat het om hoe je een gemeenschap of groep toont, met zijn collectieve connecties. In het boek noem ik dit degrees of separation movies. A kent B, B kent C en D, en dan ontmoeten A en D elkaar in het verloop van de film. In die films krijg je echt een soort sociaal netwerk. Misschien is er ook een invloed van het internet, van multiplicitteit- en netwerktheorieën? De \'degrees of separation\' idee is daar zowat de populaire versie van. Fred Schepisi maakte een film van John Guares toneelstuk Six Degrees of Separation. Na de film spreidde het zich uit. Als je op het internet naar \'Six Degrees of Separation\' zoekt, zal je zien dat iedereen het nu gebruikt. Dus het is normaal dat filmmakers dat ook oppikken. Ik vind het ook vreemd dat in 1994 twee films verschenen die exact hetzelfde idee hebben maar in hun uitvoering toch zeer verschillend zijn. De eerste is Pulp Fiction, die gaat over de verschillende connecties tussen personages, maar ook een spel is met de tijd. De tweede is Michael Haneke\'s film 71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls. Zelfde jaar, zelfde idee. En ik geloof dat er ook wel een paar Aziatische voorbeelden zijn uit dat jaar. Het lijkt me dat 1994 het jaar is waarin die ensemble films voor het eerst verschenen. De laatste tien jaar zijn we ze blijven zien.