Ali

Genre: Drama | Duur: 2u36 | 2001 | Release: 27 Februari 2002 | Land: VS | Regie: Michael Mann | Cast: Will Smith, Jon Voight, Ron Silver, Mario Van Peebles, Jamie Foxx, Jeffrey Wright, Jada Pinkett Smith, Bruce McGill, Giancarlo Esposito, Joe Morton, Michael Michele, Nona Gaye, Albert Hall

Het kon niet uitblijven dat er over hét icoon van de bokswereld, Cassius Clay, ofte Mohammed Ali zoals hij zichzelf liever noemde, eens een film zou gemaakt worden. Misschien iets voor Spike Lee? Of Oliver Stone? Want de politieke en religieuze verwikkelingen waarin één van de grootste boksers aller tijden in verzeild raakte, zijn eigenlijk spek naar de bek van Stone.

Maar nee, het was Michael Mann die het project uiteindelijk lanceerde. Een regisseur die nog niet eens tien films op zijn actief heeft, maar er wel al in slaagde twee absolute meesterwerken te scheppen: Manhunter (1986) is een overweldigende thriller, die niet alleen weet te boeien door zijn beklemmende scenario, maar die ook visueel superieur is, en Heat (1995), waarin de iconen Pacino en De Niro tegenover elkaar komen te staan, één van de allerbeste films van de jaren '90. Maar ook over de rest van Mann's carrière valt nauwelijks te klagen. Thief (1981), The Last of the Mohicans (1992) en The Insider (1999) zijn topfilms in hun genre en die laatste kende bij de critici zo'n succes, dat Mann daardoor definitief op de A-lijst van Hollywood-regisseurs kwam te staan.

Met Ali lijkt hij beslist de ingeslagen weg verder te volgen. Mann focust zich op de tien belangrijkste jaren van Ali's leven, de periode tussen 1967 en 1977. Ali brak toen door als topbokser, verwierf beroemdheid, lokte controverse uit door zich tot moslim te bekeren en zijn legerdienst te weigeren, was bevriend met Malcolm X en de legendarisch sportcommentator Howard Cosell, en deed zijn reputatie van vrouwenzot volop alle eer aan. Het kan dan ook niet anders of dit levert een boeiende film af, ook voor de niet-sportliefhebbers. Mann heeft er echter zeer bewust voor gekozen geen netjes afgelijnde biografie te vertellen.

De half-documentaire film belicht fragmentarisch de voornaamste gebeurtenissen uit Ali's leven (een stijl die b.v. ook bij Nixon terug te vinden is). Bepalen wat nu wél en niet zal worden verteld, impliceert natuurlijk wel enige subjectiviteit, maar dat is eigenlijk net goed. Zo wordt er nauwelijks ingegaan op de huwelijken van de bokser, en kom je b.v. al helemaal niet te weten hoeveel kinderen hij had of zo. Mann gebruikt de figuur van Ali eigenlijk eerder als rode draad bij het schetsen van een politieke en maatschappelijke situatie.

Vanuit Ali's standpunt betekent dat wel dat de Amerikaanse overheid, de autoriteiten en de media er niet altijd even mooi uitkomen. Het is een tijd waarin racisme heerst, waarin sommige politieke overtuigingen nog taboe zijn, waarin niet elke mening geapprecieerd wordt (Ali verwerpt zijn vroegere naam omdat het zijn slavennaam is), en waarin geenszins mag geschopt worden tegen de emmer vol Amerikaanse waarden (Wee diegenen die de inmenging van de Amerikanen in de Vietnamoorlog bekritiseren!).

Mann maakt een genietbare cocktail met die ingrediënten, zonder te willen provoceren, wat Oliver Stone ongetwijfeld wel zou gedaan hebben. Maar Ali zelf wordt ook helemaal niet op een voetstuk geplaatst. Mann toont zijn ietwat naïeve ambitie, zijn grote mond, zijn ontrouw jegens zijn echtgenotes, en de manier waarop hij door velen misbruikt werd (o.a. door de leiders van de moslimgemeenschap). Daar zullen de die-hard Ali-fans misschien niet kunnen mee lachen, maar het is realistischer dan een onkwetsbare held. Als sportman wordt Ali trouwens beslist in ere gehouden, en gaandeweg besef je dat de carrière van deze man zeker een film waard is. Het gaat hier dan weliswaar niet om een gezellige popcornfilm, of zelfs niet om een stevig drama, maar om een interessante en belangrijke sfeerschets. Het zou Michael Mann dan ook niet mogen storen dat zijn film geen onverdeeld succes was in zijn thuisland. Tenslotte is dit een film die maatschappelijk nut heeft, en van hoeveel films kun je dat de laatste jaren nog zeggen?

Bovendien zijn de cinematografische aspecten en het acteerwerk van deze film van het hoogste niveau. De camerabewegingen zijn indrukwekkend. Vooral tijdens de boksmatchen werkt het op de huid zitten van de acteurs als doorgeefluik voor de spanning en intensiteit van zo'n match. Zelfs de grootste sporthater zal op het puntje van zijn stoel komen te zitten. Mann schiet prachtige plaatjes en regisseert met vaste hand, wat vooral tijdens de massa-scènes opvalt. En dan Will Smith! Wie het vrij onbekende, maar sublieme Six Degrees Of Separation (1993) heeft gezien, weet al dat de man véél meer kan dan aliens achterna zitten of de (weliswaar sympathieke) clown uithangen.

Maar hier bewijst hij nog eens aan een groter publiek dat hij een erg goeie acteur is. Veeleer dan imiteren (à la Russell Crowe in A Beautiful Mind - bij momenten ergerlijk!) wil Smith enkel een indruk van de man geven. Uiterlijke gelijkenissen zijn niet van belang, het gaat om de impressie die Ali nalaat. Maar toch is ook Smith's fysiek imponerend, en lijkt hij echt op de bokser. We kruisen dus onze vingers dat Smith die Oscar wint! Maar ook Jon Voight, geheel onherkenbaar (zo erg zelfs dat je wel erg vaak twijfelt of dit wel de echte Voight is), zet een héél sterke rol neer, en ook komiek Jamie Foxx (uit Any Given Sunday) is erg goed. Zij geven een extra laagje geloofwaardigheid aan de film. De casting is in Michael Mann's films trouwens altijd erg sterk, en ook hier heeft men tot voor de kleinste bijrol naar de beste acteurs gezocht. Niemand valt uit de toon.

Toch enkele minpuntjes: tenenkrommend is de storende en goedkope wijze waarop Mann elke dramatische scène met muziek ('60 en '70 -hits) moet benadrukken. Ook zitten er twee véél te lange muziekscènes (o.a. een optreden van Sam Cooke aan het begin van de film) in, die echt slaapverwekkend zijn en geenszins bijdragen tot het verhaal. Toppunt is ook dat minstens twee scènes uit de trailer niet eens in de film voorkomen! Jammer van die enkele gaten in een stevige film, die over veel meer gaat dan boksen alleen.