The Royal Tenenbaums

In de Amerikaanse filmindustrie mag dan alles om geld en commercieel succes draaien, er lopen gelukkig ook nog wel enkele sterke persoonlijkheden rond die in de eerste plaats goede films willen maken: Todd Solondz (Happiness) David Fincher (Fight Club), Paul Thomas Anderson (Magnolia), Darren Aronofsky (Requiem for a dream), en Spike Jonze ('Being John Malkovich') hebben allemaal al minstens één meesterwerk gemaakt en hun gemiddelde leeftijd is amper 36 jaar. En dan zijn er nog ouwe getrouwen David Lynch, Joel & Ethan Coen, Tim Burton, Terry Gilliam, Quentin Tarantino, etc. Als je dan ziet dat Robert Altman op z'n 77ste nog pareltjes als Gosford Park uit zijn hoed weet te toveren, kunnen we gerust zijn. De 21ste eeuw zal dus nog wel enkele verbluffende films opleveren.

Iemand die eigenlijk ook tot dat groepje van individualistische getalenteerden behoort, is Wes Anderson. The Royal Tenenbaums is zijn derde film. Het verschil is dat Anderson nog onbekend is voor het grote publiek. Zijn eerste film Bottle Rocket werd niet uitgebracht in België, en zijn tweede, het zwarte pareltje Rushmore was enkele jaren geleden enkel op het Filmfestival van Gent te zien. In deze unieke komedie maakten we kennis met een zonderlinge scholier die zich binnen de muren van zijn traditionele privé-school verbergt voor het echte leven, maar wakker geschud wordt wanneer hij verliefd wordt op een lerares. Andersons heerlijke personages, zijn sublieme, vaak zwarte humor en zijn knappe visuele stijl konden op veel bijval rekenen, maar een hit werd het niet.

Toch moet Rushmore voldoende zijn doorgebroken, want hoe verklaar je anders dat Anderson al voor zijn derde film een indrukwekkende cast kon verzamelen? Misschien omdat acteurs in de eerste plaats aangetrokken worden door interessante en opvallende scenario's, waarin ze eens wat anders mogen spelen dan advocaten, idioten of gangsters (maar dan toch alleen nadat ze eerst een dikke cheque op zak konden steken voor één of andere oppervlakkige actiefilm waarin ze precies dat soort rollen speelden). Het blijft al eender, half Hollywood zit in deze film en ze hebben er zichtbaar plezier in. Gene Hackman speelt Royal Tenenbaum, de patriarch van een disfunctionele familie vol genieën. Zijn vrouw Etheline (Anjelica Huston) heeft hem 20 jaar eerder echter aan de deur gezet en zijn drie kinderen groeiden zonder hem op: Margot (Gwyneth Paltrow), de geadopteerde dochter schreef op haar negende al succesvolle toneelstukken, Chas (Ben Stiller) richtte op z'n elfde een bedrijfje op en Richie (Luke Wilson) is al op jeugdige leeftijd tenniskampioen.

Aanvankelijk een ideale familie, maar al dat succes zorgt er wel voor dat de drie kinderen, eens dertig, al over het toppunt van hun leven zijn en de band met de realiteit kwijt zijn. Margot's huwelijk met de doodbrave maar saaie psychiater St. Clair (Bill Murray) is op de klippen gelopen, Chas is weduwnaar en overbeschermend t.o.v. zijn zoontjes en Richie keert na jarenlange afzondering terug naar huis om te worstelen met een onmogelijke verliefdheid. En dan staat Royal weer voor de deur. Aanvankelijk zoekt hij alleen maar een dak boven zijn hoofd en misbruikt hij de gastvrijheid van zijn ex-gezin. Hij pretendeert ook zwaar ziek te zijn en niet lang meer te zullen leven. Maar dan blijkt Royal zelf eigenlijk de lijm te zijn die de familie weer bij elkaar kan brengen.

Dit mag allemaal nogal zwaarwichtig lijken, en misschien zelfs naar een soap neigen, het is het in geen geval. De grondtoon van het verhaal is wel ernstig, want The Royal Tenenbaums is in essentie een familiedrama. Maar de stevig uitgetekende personages zijn eigenlijk allemaal een verhaal op zichzelf, en daardoor krijg je het prettige resultaat dat dit ook een veelgelaagde familiekroniek is. Een kroniek die je niet in één zin kunt samenvatten en dat is een bewonderenswaardige uitzondering in het hedendaagse Hollywood. Ook zijn niet alle thema's even voor de hand liggend (cfr. die onmogelijke verliefdheid van Richie). Voor een doorsnee filmpubliek kan het echter allemaal nogal chaotisch overkomen, want Anderson heeft de film natuurlijk in zijn persoonlijke stijl gemaakt. D.w.z. overgoten met een laagje heerlijke absurditeit en zwartgalligheid. Ook hier zou de modale bioscoopganger wel eens kunnen afhaken. Die verwacht immers een hilarische dijenkletser, zoals er wel meer zijn met Ben Stiller in één van de hoofdrollen.

We zouden de teleurstelling van deze popcornvreter niet delen, maar dan komen we bij wat eigenlijk verkeerd loopt bij 'The Royal Tenenbaums'. Het samensmelten van de dramatiek en de humor is simpelweg mislukt. Op te veel momenten raakt de film met zichzelf in de knoop. Nochtans getuigt het scenario, dat terecht voor een Oscar genomineerd werd, van een fijn gevoel voor humor én een krachtige vertelstijl. Toch zijn Anderson en Owen Wilson (die mee het scenario schreef en in de film Elijah Cash speelt, de buurman van de Tenenbaums) er gewoonweg niet in geslaagd dat in een film te gieten. Als roman (de film is trouwens opgebouwd als een boek) zou dit wel een meesterwerk zijn.

De acteurs lijken ieder voor zich beslist te hebben wie voor het drama ging en wie voor de humor. Stiller, Paltrow en Wilson lijken voor het eerste gekozen te hebben, Hackman gaat voluit in het tweede genre. Maar allen zijn ze schitterend! Paltrow maakt van Margot een dieptreurig kindvrouwtje, Wilsons Richie is een melancholische loner, Stiller balanceert als weduwnaar Chas perfect op de lijn tussen komische hysterie en vaderlijke bezorgdheid, en Hackman is subliem in al zijn grofheid, zonder te vervallen in een eendimensionaal cartoon-figuur. En dan zwijgen we nog over de fantastische Anjelica Huston, de onverwoestbare Bill Murray en de geweldige Owen Wilson. Zij houden de aandacht van het publiek toch vast op momenten dat de verveling zou kunnen toeslaan.

Ook de look van de film is grandioos. Het huis van de Tenenbaums zit vol indrukwekkende decors, nauwkeurig gedetailleerd en kleurrijk aangekleed. Elk rekwisiet klopt en heeft belang in de voorstelling van de personages. Die gaan overigens gekleed in de meest extravagante outfits. Dat alles maakt dat de film zich in een ondefinieerbare tijd en locatie afspeelt. In combinatie met het regietalent van Anderson, die van elk beeld een knap schilderij maakt en perfect met de camera weet om te gaan (let eens op de scène met de brandweerwagen, op het einde van de film), krijg je een extreem genietbare film. De sfeervolle soundtrack (vol '70 -hits) maakt het compleet.

Wel, horen we u nu vragen, hoe zit dan nu? Is 'The Royal Tenenbaums' nu een goeie of een slechte film? Wel, als u tot die eerder vermelde groep behoort, die graag eens gieren en brullen bij het zien van een uitzinnige komedie, zou ik zeggen: blijf weg. Ik stelde trouwens een collectief gevoel van teleurstelling vast bij het publiek van de voorstelling die ik bijwoonde. En als u uw familietragedies graag geserveerd ziet in een loodzware saus van ellende en verdriet, zou ik ook zeggen: blijf weg. Ga kijken naar In the bedroom of Monster's Ball.

Maar als u iemand bent die openstaat voor iets nieuws, en vooral voor iets ongewoons, voor een film die de platgetreden paden verlaat en op narratief gebied experimenteert (en eigenlijk deels mislukt, maar dat is het risico), waarin steengoede acteurs geen levensechte maar wel diepgaande personages spelen, waarvan de regisseur een groot talent is die ons binnen de tien jaar een écht meesterwerk zal afleveren, en die onze bewondering verdient omdat hij een buitenbeentje is, zou ik zeggen: ga kijken!

Het succes van 'The Royal Tenenbaums' zal in Vlaanderen dus beperkt zijn, vrees ik. Maar misschien moeten we ons voor het eerst maar eens gaan afvragen of het wel aan ons ligt dat we de film niet helemaal geslaagd vinden. Mogelijk heeft Anderson de film nét gemaakt zoals hij die in zijn hoofd had. En is ons verwachtingspatroon, hoe breed dat bij een echte filmliefhebber ook is, toch niet soepel genoeg, en is 'The Royal Tenenbaums' eigenlijk een nicheproduct. Dat is natuurlijk jammer voor de film (er zullen immers veel bioscoopbezoekers zijn die dit 'rotslecht' vonden), maar je kunt het ook optimistisch bekijken. Dit soort films zijn interessanter dan pakweg 'A Beautiful Mind' en breiden onze filmsmaak uit. Dat is toch heel wat waard.

Al bij al is 'The Royal Tenenbaums' dus een boeiende film, maar stel u zelf eerst maar de vraag of dit echt iets voor u is.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de