Khamosh Pani: Silent Waters

Met klamme handjes en badend in het angstzweet begeef ik me naar Khamosh Pani, "een film met een duidelijke Punjabi feel". Punjab, ligt dat niet in India of daaromtrent? En India, is dat niet het land waar uit boysbands weggelopen strandjanetten gewapend met een afgrijselijke glimlach op een kuise manier frêle onderdanige deernes binnendoen en daarbij te pas, en vooral te onpas, uitbarsten in zang en dans? Groot is de opluchting wanneer blijkt dat Khamosh Pani (Stille Waters) geen lichtvoetig onding is. Neen, Khamosh Pani wil iets vertellen.

De scheiding van Pakistan en India in 1947 ging gepaard met een behoorlijke portie religieus geweld. Moslimmannen verkrachtten, vermoordden en ontvoerden sikhvrouwen uit de grensdorpen naar Pakistan. De sikhs zagen hun vrouwen nog liever dood dan in de armen van een moslim en dwongen hen tot zelfmoord. Vele vrouwen ruilden het tijdelijke voor het eeuwige door in de waterput te springen, maar sommigen kwamen toch terecht in Pakistan, waar ze trouwden met hun ontvoerders en hun kinderen baarden. In Khamosh Pani staat een van die vrouwen centraal. We spreken 1979, generaal Zia-ul-Haq heeft net een staatsgreep gepleegd en maakt van Pakistan een Islamitische staat. In een Pakistaans grensdorpje woont Aïcha met haar zoon Salim. Ze maakt er ondanks haar verleden het beste van. Tot twee moslimfundamentalisten naar het dorpje komen en haar zoon zich laat meeslepen in hun strijd voor één natie onder god. Wanneer dan ook nog eens een groep sikhs een pelgrimstocht onderneemt naar hun heiligdommen in het dorp, blijkt het verleden allesbehalve verwerkt en stort het leven van Aïcha in elkaar.

Met Khamosh Pani maakte Sabiha Sumar een pakkend pamflet tegen het religieuze fanatisme en de weinig benijdenswaardige positie van de vrouw in Pakistan. De in de VS opgeleide Pakistaanse regisseuse wilde oorspronkelijk een documentaire draaien over de ontvoerde vrouwen, maar stootte daarbij op een oorverdovende stilte. Stille waters, nietwaar. Op basis van getuigenissen vormde ze haar oorspronkelijke idee dan maar om tot een fictiefilm. Het werd een geslaagd portret van de fictieve Aïcha die symbool staat voor het lijden van zovele andere vrouwen. Kirron Kher, die de rol van Aïcha vertolkt, is meteen ook de enige professionele actrice waarop Sumar een beroep deed. En wat voor een. Kher neemt de kijker zonder grote gebaren mee naar haar onverwerkte verleden, naar haar liefde voor Salim en naar haar angst voor Salims radicale ruk naar rechts. Een vrouw zal ik vermoedelijk nooit worden en mijn kansen op moederschap zijn al bij al ook eerder beperkt, maar dat kloofje overbrugt Kher moeiteloos. Ze is de pijn van vrouwen en moeders wereldwijd en deelt die met iedereen die het wil zien.

Om financiële redenen deed Sumar voor de andere rollen een beroep op amateurs, en dat wreekt zich soms. De ingetogen Aïcha steekt danig af tegen het nogal hoge soapgehalte van sommige anderen. Dat contrast is niet alleen een kwestie van acteerkunsten, maar is ook toe te schrijven aan de karakterschets. De overige personages zijn geen uitgewerkte karakters, maar vertolkers van een bepaalde politieke positie. Zo is er de liberale kapper die openstaat voor iedereen, de compromisloze tegenover de menselijker fundamentalist en tenslotte de zoon die zich wel erg gewillig laat meeslepen en vervreemdt van zijn vrijgevochten vriendinnetje Zoubida. Sumar wil een duidelijke boodschap overbrengen en dat gaat hier en daar ten koste van nuance en psychologische uitwerking.

Khamosh Pani is een meeslepend relaas van kleine mensen die soms al te zeer een politieke overtuiging uitbeelden. Desondanks maakt precies het vertellen van een groot verhaal via kleine mensen van Khamosh Pani een politiek statement om u tegen te zeggen. Een politiek statement met zang en dans. Uiteraard.

Benjamin De Cleen Helemaal (niet) akkoord? Lees de