Il Caimano

Een film over een politieke dictator pur sang, net op het moment dat hij niet herverkozen werd? Nanni Moretti's Il Caimano, over het subversieve leven van Italië's laatste echte dictator Silvio Berlusconi, heeft zijn tijdsgewricht niet mee. Met de verkiezing van Prodi breken er immers nieuwe, hopelijk iets democratischere tijden aan in onze favoriete vakantiebestemming. En toch. Slaat Canvas ons al niet jaren murw met documentaires over Hitler? En is een film over de slinkse methodes van een krokodil -beter nog: een kaaiman- in maatpak niet even relevant als iets educatiefs over de holocaust?

In Il Caimano heeft Berlusconi dus niet zijn gebruikelijke bijnaam, 'Il Cavaliere'. Moretti noemt hem 'de kaaiman', de krokodilachtige die alles wat hem voor de kiezen komt vermorzelt en verslindt. Il Caimano is een film over het maken van een film over Berlusconi en vertelt het verhaal van een gedesillusioneerde producent die er door een jonge scenariste en regisseuse toe wordt overgehaald de voor zijn generatie zo typerende gelatenheid opzij te schuiven en een geëngageerde film contra Berlusconi te maken. Binnen deze raamvertelling, over een productie die kampt met tegenslag en tegenwerking, krijgen we fragmenten te zien uit even historische als hilarische optredens van de échte Silvio Berlusconi, afgewisseld met beelden uit de speelfilm die op dat moment gedraaid wordt. De fragmenten uit die film-in-de-film volgen nauwgezet Berlusconi's troebele handel en wandel als projectontwikkelaar in Milaan gedurende de jaren '70 en als gedaagde in enkele processen die de afgelopen tien jaar in diezelfde stad tegen hem werden gevoerd. Het zijn die uitgekiende, treffend accuraat gekozen beelden die de kracht uitmaken van 'Il Caimano', een beetje zoals de documentaire beelden uit de films van Michael Moore steevast het lillend hart vormen van 's mans producties.

De naam Moretti (zie ook de Gouden Palm-winnaar La Stanza Del Figlio) staat garant voor de uit de nouvelle vague daterende auteurscinema. Ook hier filmde de auteur/cineast een hoogstpersoonlijk statement: hoofdschuddend vraagt hij zich af hoe het zo ver is kunnen komen en waarom zoveel miljoenen Italianen gezwicht zijn voor de gevaarlijke charmes van 'de kaaiman'. Het pleit voor Moretti dat hij geen pasklaar antwoord geeft op die vraag. Al dient gezegd dat wij minstens evenveel genoten van de een maand geleden op Canvas vertoonde documentaire Viva Zapatero. In die uitzending stelde de Italiaanse comédienne Sabina Guzzanti, gewapend met een camera, in pure kamikazestijl retorische vragen aan mannen in pakken over de monopolisering van de media en de beperkingen van de vrijheid van meningsuiting.

Niettemin was Il Caimano in zijn land van herkomst een grote hit: in de eerste week hebben bijna veertigduizend Italianen de film bekeken. Daar zit de populariteit van Moretti voor iets tussen: in eigen land is hij voor elke eigentijdse, linkse intellectueel zowat een halfgod. Zowel Il Caimano als Viva Zapatero suggereren, op de keper beschouwd, het feit dat Berlusconi de fundamenten van een moderne democratie, ondergraaft.

Kan kunst de wereld redden? Misschien wel. Il Caimano draaide in volle verkiezingsperiode in de zalen. Berlusconi werd niet herkozen. Of het een met het ander te maken heeft is voer voor studenten Communicatiewetenschappen U kan in elk geval, voor de prijs van een cinematicket, getuige zijn van het einde van een tijdperk. Misschien dienen we Moretti spoedig te vragen eens een documentaire te maken over een partij van bij ons. Ze heeft een miljoen kiezers en iedereen met een greintje verstand houdt zijn hart vast voor de verkiezingen in oktober?

Filip Hermans Helemaal (niet) akkoord? Lees de