The Double

In The Double vertolkt Jesse Eisenberg een eenzame jongen die zo verlegen is dat hij voor de mensen in zijn omgeving zo goed als onzichtbaar lijkt. Wanneer een zelfverzekerde en charismatische dubbelganger op het toneel verschijnt en zijn leven gradueel begint over te nemen, voelt Simon de weinige controle die hij had over zijn bestaan van zich wegglippen. Simon bevindt zich in een dilemma: of zijn identiteit opofferen om zijn wensen te vervullen, of zijn ondragelijk steriel en statisch bestaan verder leiden. Aangezien het scenario zich baseert op Fyodor Dostoyevsky's gelijknamig boek, is het misschien verbazend dat The Double aanvoelt als een cocktail van elementen uit Fight Club, Brazil en vooral Roman Polanski's The Tenant.

Richard Ayoade doet veel met heel weinig en dat zet zijn kunde als verhaalverteller in de verf. Door geen van de plotwendingen expliciet te verklaren zet hij aan tot een diepere lezing van de film en creëert hij een engagerende kijkervaring. Zo is er een rijke beeldtaal en een verscheidenheid van motieven die helpen de thema's van de film te ontwikkelen. Eén van de vele voorbeelden hiervan vind je op de onderstaande afbeelding. Links staat Simon die zijn dubbelganger (James) observeert kort na hun ontmoeting. De spiegel waarin Simon gereflecteerd wordt is aanzienlijk kleiner dan die aan de rechterkant. Wie dit niet bewust opmerkt krijgt subliminaal de boodschap dat onze protagonist zich nietig en bedreigd voelt tegenover James. Terwijl dit al duidelijk is uit zijn gedrag en de dialogen, versterkt deze techniek de beleving ervan.

We kunnen het beeld nog verder analyseren door het te linken aan de tijden van segregatie in Amerika, waar sanitaire voorzieningen in publieke plaatsen voor kleurlingen inferieur waren tegenover die voor de blanken (zie foto). Dit lijkt misschien vergezocht maar sluit zo goed aan bij de grotere thema's van The Double dat deze interpretatie niet zo onwaarschijnlijk is. Enerzijds geeft het weer hoe Simon zich gescheiden voelt van zijn omgeving door zijn tomeloos zelfbewustzijn, anderzijds wil het beeld misschien naar een hedendaagse discriminatie alluderen die niet van raciale aard is. In de plaats is het Simons type van persoonlijkheid dat gediscimineerd wordt. Slechts wie assertief, extravert en enigszins egoïstisch durft te zijn komt vooruit in deze wereld; gevoelige en eerlijke mensen als Simon worden slechts misbruikt. Een motief dat hier bij aansluit is de low-brow tv-serie die herhaaldelijk in beeld komt, waarin een stereotiepe macho-actieheld de protagonist is. De implicatie is dat populaire media één van de factoren is die bijdraagt tot de cultivering van een kortzichtig maatschappelijk ideaalbeeld waaraan niet iedereen kan voldoen, en waaraan sommigen, zoals Simon, zelfs ten onder gaan.

'The Double' is een interessant en ingewikkeld genoeg werk om meer dan één visie te vereisen, zelfs als de grote lijnen van het verhaal geen groot mysterie vormen.

Spiegels in het algemeen zijn overigens een sterk doorgetrokken motief, zoals duidelijk wordt als u de woorden leest in de onderstaande afbeelding. Ze geven hetzelfde weer als het prominente goud/blauw-dualisme in de belichting: Simons gespleten persoonlijkheid. Wat die specifieke selectie van kleuren in de belichting moet betekenen is niet meteen duidelijk, aangenomen dat er andere motieven achter schuilen dan die van esthetische aard (gezien het feit dat blauw ook met regelmaat terugkomt in de vorm van drankjes en kledij is dit waarschijnlijk het geval). Dat er nog zulke details zijn die we niet meteen kunnen verklaren bewijst alleen maar dat The Double een interessant en ingewikkeld genoeg werk is om meer dan één visie te vereisen, zelfs als de grote lijnen van het verhaal geen groot mysterie vormen.

Richard Ayoade slaagt er echter niet in al zijn ambities te verwezenlijken. Het genot dat uit deze prent te halen valt is veeleer cerebraal dan emotief. De verscheidene puzzelstukken samen leggen om één verklarende theorie te vormen is intrigerend, maar echt meeleven met de protagonist is moeilijk omdat diens persoonlijkheid niet meer is dan zijn problematische situatie. Hoewel dit wellicht een bewuste keuze was om het irreëel gevoel rond Simon te versterken - zo is bijvoorbeeld de enige vorm van decoratie in zijn appartement afwezig - verandert dit het probleem niet. Bovendien ligt het quirk-gehalte iets te hoog om de atmosfeer van paranoia echt te laten doordringen, dit in tegenstelling tot de reeds vermeldde The Tenant.

The Double contrasteert sterk met Ayoades debuutfilm Submarine. Het lijkt erop dat de cineast niet de bedoeling heeft dezelfde schtick te herhalen, wat ons benieuwd maakt naar wat voor andere projecten hij in petto heeft.

Vik Verplanken Helemaal (niet) akkoord? Lees de