Gothic

De films van Britse cultfavoriet Ken Russell zijn niet altijd even deugdelijk maar je kan er steevast op rekenen dat ze boeien en een unieke visie hebben. Zijn The Devils is wat deze recensent betreft een van de meest glorieuze kunstwerken die de cinema ooit heeft voortgebracht (kort gezegd: de 2001 van religieuze manie-films), Altered States is een visueel onthutsende prent en één van de weinige stukken fictie die 'psychonautics' als een thematisch element verwerkt, Tommy een waanzinnig excessieve en onderhoudende rock opera, terwijl Women In Love dan weer een structureel curieuze maar algeheel tekortschiettende D.H. Lawrence-adaptatie is. Maar goed of slecht, Russell geeft je altijd iets om over te praten, en Gothic vormt hierop geen uitzondering.

De film fictionaliseert een historische bijeenkomst van enkele befaamde literatoren: Mary en Percy Shelley, Lord Byron en John Polidori. In de zomer van 1816 kwam dit viertal namelijk samen in het Zwitsers herenhuis Villa Diodati (toen gehuurd door Byron) en vertelden elkaar griezelverhalen tijdens een stormige nacht. Lijkt de perfecte context voor een klassieke horror-raamvertelling maar dat is de film alvast niet; wel exploreert Gothic de getroebleerde zielen van de hoofdfiguren en hoe twee klassieke huiverromans uit deze legendarische ontmoeting voortkwamen: Mary Shelleys Frankenstein en Polidoris The Vampyre.

Ondanks deze intrigerende premisse werkt Gothic nooit zo goed als zou moeten, iets waarvoor de druilerige manier waarop de film in beeld is gebracht grotendeels verantwoordelijk is-- de long shots zijn legio en men houdt de camera immobiel tot frustratie toe. Het lijkt moeilijk te geloven dat een regisseur als Russell dit niet bewust zou doen maar wat hij nu precies ambieerde blijft onduidelijk; een chronisch statische beeldtaal lijkt amper een effectieve manier om de ijlende hysterie van de personages te communiceren aan de kijker. Russell wil ons opschudden met zijn psychedelische sequenties en psychohorror maar utiliseert dan zo'n platte esthetiek.

'Gothic' is een halfbakken poging tot surrealistische horror.

De gezapige visuele stijl ligt waarschijnlijk deels aan het moeilijk te plaatsen gebrek aan sensatie. Zelfs een scène met een babyskelet slaagt erin vreemd tam over te komen omdat niets voorafgaand erin slaagt ons werkelijk te doen inleven-- we zien slechts een met finesse gemaakt rekwisiet en geen delirant, symbolisch visioen van Shelleys miskraam. Overigens -- en we hadden nooit verwacht dit van een Russellproductie te kunnen beweren -- had de film een grotere mate aan exces mogen vertonen. Klinkt misschien merkwaardig na het vermelden van een babyskelet, maar de bevreemdende sequenties zijn nooit bevreemdend genoeg en nergens krijgen we het gevoel de duistere kant van de menselijke ziel onthuld te zien. Gothic heeft de perfecte opzet om dezelfde geïnspireerde waanzin van Altered States en vooral The Devils te vertonen, maar maakt niet genoeg gebruik van de kans.

De film blijft echter een interessant stukje cinema, des te meer als je enige kennis hebt van de literair-historische context (familiariteit met de romantische poëtica, de Prometheusthematiek in Frankenstein, de invloed van Henri Fuselis schilderij The Nightmare, etc. zal voor een rijkere kijkervaring zorgen). Doch, zelfs met een overzichtelijke kennis van literatuurgeschiedenis zijn er veel elementen die we niet meteen konden plaatsen. Is de ogen-in-de-plaats-van-tepels-scène het product van Russells krankzinnige geest of een literaire referentie?* Moeten we eveneens een visueel citaat vinden in de sequentie waar Mary omringd is dor een resem deuren of is dat onopzettelijk een clichématig beeld? Overigens is het soms moeilijk feit van fictie te onderscheiden-- zo we wisten we niet of Percy en Mary Shelley werkelijk in vrije liefde geloofden (de eerste in elk geval wel) en of Lord Byron effectief een grote lul was (ja). Misschien halen echte experts van de periode dus meer uit wat wij ervaarden als een halfbakken poging tot surrealistische horror, maar misschien ook net niet. Je zou nochtans verwachten dat een film over literaire giganten die schaamteloze promiscuïteit combineren met occulte praktijken en 'bad trips' moeiteloos briljant zou zijn.

*The Doors hun muzikaal epos Celebration of the Lizard bevat een zin over "semen eyes in their nipples"; deze prent verwees wellicht niet naar een jaren zestig-zeventig band, maar songtekstschrijver Jim Morrison verwerkte wel vaker elementen uit de literatuur in zijn geschriften, dus misschien werd Gothic door hetzelfde bronmateriaal geïnspireerd?

Vik Verplanken Helemaal (niet) akkoord? Lees de