They Shall Not Grow Old

Honderd jaar na de afloop van Wereldoorlog I leek het Peter Jackson opportuun deze voorname gebeurtenis opnieuw in herinnering te brengen op een manier die een hedendaags publiek aanspreekt. De documentaire They Shall Not Grow Old brengt de gruwel van destijds op een ongeziene manier weer tot leven.

Jackson en wat ongetwijfeld een reusachtig team aan researchers en digitale tovenaars moet zijn, gingen aan de slag met foto's en zeldzame bewegende beelden van Britse regimenten in de Franse loopgraven, strijdend tegen de Duitsers. Al dit materiaal werd letterlijk tot leven gebracht met kleur, geluid en digitale effecten. Daardoor krijgt de oorlog zoals die in talloze voice-overs uit de archieven beschreven wordt, een extra voelbare dimensie die misschien altijd al wat ontbrak bij een weergave van de feiten die nu eenmaal dateren uit een periode dat er nog erg weinig audiovisueel kon geregistreerd worden. Oorlogvoering zag er haast onvoorstelbaar ongeavanceerd uit.

Jackson laat de veteranen - die niet in beeld komen - tot in de details beschrijven hoe het leven in de loopgraven er aan toe ging. De soldaten waren piepjong en amper voorbereid op de verschrikkingen die hen te wachten stonden. Het waren tieners zonder levenservaring, die hun verse leed niet konden aftoetsen aan wat het leven normaal gezien voor hen in petto had. Zo rooskleurig was hun bestaan voor de oorlog immers ook niet. Maar er bestond in die tijd ook geen enkel vorm van psychologische ondersteuning en het is haast onbevattelijk dat de onbeschrijfelijke toestanden waarin de jonge strijders zich bevonden, hun dagelijks functioneren niet verhinderden.

De individuele belevenissen van de betrokken vertellers worden heel doordacht en knap aan elkaar gesmeed tot één groot, vloeiend relaas over opoffering, moed en eer, maar ook over willoosheid, naïeviteit en amateurisme. Wie immers veronderstelt dat tienduizende jonge mannen zich vanuit een patriottische reflex aandienden en bereid waren voor het vaderland te sterven, zal enige ontnuchtering te wachten staan.

Met indrukwekkende audiovisuele effecten wordt WO I tot leven gebracht.

De felle, zomerse kleuren waarmee de archiefbeelden werden ingekleurd, dragen bij tot die oncomfortabele kijkervaring. Een oorlog beperkt zich niet tot grijze en druilerige dagen. Tegelijk dient deze exageratie - ook de gezichten zijn haast onnatuurlijk roze - om in de verf te zetten dat deze kerels in de fleur van hun leven verkeerden. Dat enkel dit voor velen zelfs hun leven wás. Maar kleur of niet, de lijken, het bloed, de ledematen, de ratten, de stront, de modder, de rook, het gifgas: we krijgen echte horrortaferelen te zien. Een meesterlijk samengestelde geluidsband voorziet WO I voor het eerst ook van klank.

De impact van de audio-effecten is zo mogelijk nog groter dan de visuele. Naar het einde toe overheerst ook vooral het woord: de getuigenissen vervelen geen moment maar op een bepaald moment lijkt They Shall Not Grow Old de voorraad bijpassend beeldmateriaal wat uitgeput te hebben. Dat heel wat geschiedenisliefhebbers tuk gaan zijn op deze film, wil nog niet zeggen dat een groot publiek hier geheel vrijwillig zal gaan voor zitten.

Voor Jackson heeft dit project een persoonlijke dimensie: niet alleen was zijn Britse grootvader een oud-strijder, Nieuw-Zeeland heeft relatief gezien ook gigantisch veel meer jongeren opgeofferd aan deze oorlog. Met deze aangrijpende en geloofwaardige reconstructie brengt Jackson eer aan de vele anonieme soldaten, maar wordt vooral benadrukt hoe zinloos zo'n oorlog is en hoe futiel mensenlevens worden geacht door de machtshebbers die beslissen elkaar te bekampen.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de