Tenet

Christopher Nolan moet de cinema redden, of dan toch tenminste het filmjaar 2020. De bioscoopsector had het al moeilijk, gezien de concurrentie van streamingdiensten, en dan sloeg corona ook nog eens toe. Willen we ooit weer volle zalen zien, dan is er een spektakel nodig dat het witte doek doet schitteren als nooit tevoren. Tenet zorgt voor exact dat wonderbaarlijke vuurwerk, maar kraakt ook zodanig onder zijn eigen ambities dat ergens de vraag sluimert of de nieuwe James Bond die loodzware verantwoordelijkheid niet beter had aangekund.

Want Tenet is geen simpele kost. Dat het fundament van het scenario gevormd wordt door een op zijn kop gezette natuurwet, vinden we prima. Het zou niet de eerste film zijn waarvan we de essentie eigenlijk niet begrijpen maar die ons niettemin van begin tot eind meesleept. Als Tenet draait om het principe dat er een parallel tijdverloop bestaat waarin handelingen en acties achterstoveren gebeuren - en dat is de simplistische omschrijving - dan gaan we daar uiteraard helemaal in mee. Christopher Nolan heeft ook de fijne gewoonte zijn vondsten niet uit te melken en zijn publiek slechts geleidelijk aan te informeren. Tenet is het heerlijke soort film dat je opzadelt met vraagtekens, maar waarbij nadien alles in de plooi valt.

Net als bij Inception, linkt Nolan zijn basisgegeven aan de emotionele beleving van zijn protagonisten. De missie die het naamloze hoofdpersonage tracht uit te voeren - het in bezit raken van een object dat deel uitmaakt van een mechaniek die een tijdsinversie tot gevolg heeft - blijkt gigantisch afhankelijk van de relatieperikelen tussen een wapenhandelaar en zijn onderdanig gemaakte echtgenote. Haar haatgevoelens voor de man die haar emotioneel chanteert, zouden wel eens bepalend kunnen zijn voor het voortbestaan van de wereld. Nolan plakt die twee lagen op elkaar, maar de lijm lijkt nu en dan te lossen.

Want Tenet is enerzijds een spectaculair, bevreemdend, bezwerend, vernuftig bedacht avontuur dat je met ingehouden adem aanschouwt, maar anderzijds ook een verdomd complex, ietwat vergezocht, nodeloos ingewikkeld verteld en nu en dan zelfs compleet onbegrijpelijk gegeven dat eigenlijk niet elk moment tot leven komt. De helden zijn opmerkelijk steriel en kleurloos, ondanks de prima cast, en de emotionele tragiek wordt nergens voelbaar - de treurnis van Cobb in Inception om zijn uiteengevallen gezin of de verbetenheid van Cooper om terug op Aarde te raken in Interstellar, gaven echt een ziel aan die films. Bij Tenet blijft je aandacht zich opsplitsen: of je tracht te bevatten wat er zich voor je afspeelt, zonder dat het echt binnenkomt, of je poogt mee te gaan in de dramatiek maar verliest het overzicht.

Groots, spitsvondig, bezwerend, energiek en heerlijk complex. Maar ook ietwat onbezield.

Illustratief is de quote: 'You Don't Know Where He is! Or When!' De kijker weet het ook niet. Het vraagt een bijzondere inspanning om de samenhang te blijven zien tussen motivaties en redeneringen. Waar dat bij andere films die met tijd of fysica spelen doorgaans het entertainmentgehalte niet beïnvloedt, dreigen in het geval van Tenet kijkers die verdwalen, zich ook te gaan vervelen. Een ingenieus opgezette veldslag in de laatste helft van de film, deed ons bijna geeuwen van onbegrip. Er wordt ook zo scherp gemonteerd dat het verhaal aan te hoog tempo voorbijraast en er duidelijk te veel verteld moet worden op twee en een half uur. Je voelt dat nodige onderbrekingen sneuvelden en de hoogdravende dialogen tot de essentie herleid zijn.

Visueel haalt Nolan alles uit de kast zonder streverig te zijn. Een aantal groots opgezette scènes knettert van energie en spitsvondigheid. Maar hoewel vergelijken zinloos is, de verbluffende magie van Inception en Dunkirk, hebben we niet ervaren. Nog veel meer dan veel van Nolan's eerdere werk (er komen ook herinneringen naar boven aan Interstellar en zelfs The Prestige) moet Tenet het hebben van cerebrale prikkelingen dan van beroeringen van onze harten.

Die teleurstelling staat een vijfde ster in de weg, al geven we grif toe dat een tweede visie nodig kan zijn om de film echt naar waarde te schatten. 'Probeer het niet te begrijpen. Voel het!' beschrijft een wetenschapper het inversieprincipe aan de hoofdfiguur. Exact dat is wat ons als kijker niet gelukt is. Je staat paf van de genialiteit van Nolan als filmmaker, maar als verhalenverteller heeft hij ons dit keer frustraties bezorgd.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de