Ex Machina

Genre: Tech-noir | Duur: 1u48 | 2013 | Release: 18 Mei 2015 | Land: Groot-Brittannië | Regie: Alex Garland | Cast: Domhnall Gleeson, Oscar Isaac, Alicia Vikander

Terwijl de snel evoluerende computertechnologie hoe langer hoe meer onze huiskamers (en broekzakken) domineert, kijken we gefascineerd toe waar de weg van de artificiële intelligentie ons naartoe zal leiden. Het bezorgde filmmakers al behoorlijk wat inspiratie over hoe het kan misgaan, en met de komst van gevechtsdrones lijkt een doemscenario zoals dat van The Terminator zelfs niet meer zo ondenkbaar. Maar zal er een moment komen waarop we computers amper nog kunnen onderscheiden van echte levende wezens? In de meesterlijke sciencefictionopera Blade Runner werd dit thema al behandeld en ook de claustrofobische thriller Ex Machina maakt uitstekend gebruik van deze denkpiste. Dit is dan ook tech-noir pur sang, inclusief enkele klassieke film noir-kenmerken.

De eenzame maar getalenteerde computerprogrammeur Caleb werkt voor Bluebook, de meest gebruikte internetzoekmachine ter wereld. Hij wordt geselecteerd voor een bezoek aan de afgelegen luxewoning van zijn grote baas Nathan, ergens in een gebergte. Hier blijkt de CEO in het geheim een vrouwelijke robot te hebben ontwikkeld met een verbluffende intelligentie. Terwijl Caleb in de watten wordt gelegd, mag hij in Nathans labo het intellect en het denkvermogen van deze uitvinding, genaamd Ava, door uitvoerige gesprekken uittesten. Nathan heeft echter nogal een temperamentvol en opvliegend karakter, en Ava waarschuwt Caleb voor de leugens van haar ontwerper. Maar wie is eigenlijk écht het proefkonijn en wat betekenen de aanhoudende stroomonderbrekingen?  

Regisseur Alex Garland, jarenlang zowat de vaste scenarist van Danny Boyle (The Beach, 28 Days Later, Sunshine), weet het mysterie bijna heel de film lang op de spits te drijven. De machtsverhouding tussen de teruggetrokken Caleb en zijn labiele baas Nathan legt voortdurend een ongemakkelijk spanningsveld van rivaliteit bloot. Garland heeft duidelijk iets opgestoken van Boyle en maakt van dit debuut een visueel interessante stijloefening. De met TL en LED verlichte interieurs ogen strak en klinisch waarbij spiegelingen haast overal ergens aanwezig zijns. Het contrast met de beelden van de ruige natuur in de omgeving benadrukt het conflict tussen mens en technologie. Tegelijk zorgt een vleugje humor er voor dat de plot zichzelf niet te serieus neemt.

Dat Ex Machina de kijker gedurende de hele film in zijn greep houdt is voor een groot stuk te danken aan de cast van rijzende sterren. Oscar Isaac (A Most Violent Year) zet met deze film alweer een heel andere rol neer en straalt de nodige dreiging uit als de excentrieke Nathan. Deze veelzijdige acteur mag ondertussen gerust als een gevestigde waarde beschouwd worden. Alicia Vikander, bekend van het zinderende Pure, vat dan weer op treffende wijze de fragiliteit en ontreddering van Ava. Domhnall Gleeson, binnenkort opnieuw naast Isaac te zien in de nieuwe Star Wars trilogie, brengt de naïviteit en ongemakkelijkheid van Nate prima over, hoewel hij soms iets te houterig overkomt. We vermeldden hier overigens al het potentieel van deze drie acteurs. 

De beweegredenen van de personages roepen bij momenten vragen op en de climax is misschien nogal snel afgehandeld. Niettemin is het een lovenswaardige prestatie dat deze debuterende cineast met een beperkt budget een oerdegelijke tech-noir heeft afgeleverd.