EXPRMNTL

Genre: documentaire | Duur: 1u08 | 2016 | Release: 6 Oktober 2016 | Land: België | Regie: Brecht Debackere | Cast: Agnès Varda, Jacques Ledoux, Harun Farocki, Jonas Mekas, Roland Lethem

Elk jaar organiseert de Brusselse Cinematek het Age d'Or festival voor experimentele film. Genoemd naar het surrealistische meesterwerk van Luis Buñuel en bovendien verwijzend naar een bekroning op het meest legendarische avant-gardistische filmfestival uit de vaderlandse geschiedenis. De geschiedenis van Exprmntl, dat tussen 1949 en 1974 vijf keer werd georganiseerd in Knokke, leent zich perfect tot een filmische terugblik. Brecht Debackere maakte met interviews en archiefbeelden een heerlijke documentaire over dit onwaarschijnlijk stuk Belgische filmgeschiedenis.  

Stan Brakhage, Maya Deren, Kenneth Anger, Nam June Paik : de deelnemerslijst van het Exprmntl festival leest als een who’s who van de videokunst. Ongelofelijk welke titels toen aan onze kust werden getoond en bekroond: in 1967 ging de Prix de l’Age d’Or naar Martin Scorseses The Big Shave, de Grote Prijs naar Michael Snows experimentele klassieker Wavelength.

Het trendsettende festival werd georganiseerd in het lokale Casino, door Jacques Ledoux, de legendarische curator van het Koninklijke Belgische Filmarchief. Underground film spoelde als het ware aan via de Noordzee. Van de eerste editie in 1949 blijven weinig beelden over, van die op Wereldexpo 1958 des te meer – Roman Polanski’s bekende studentenfilm Twee Mannen en een Kast werd toen getoond.

De meest tumultueuze en rebelse festivals kwamen er in de jaren zestig, midden de culturele en seksuele revolutie. Iconen als Agnès Varda (Le Zoute was dus één van de Plages d'Agnès) en Eric De Kuyper vertellen met pretoogjes over die hoogdagen – beiden wijzen in een vermakelijke openingsscène voor ze worden geïnterviewd de cameraman eerst nog eens terecht:  zit die cadrage wel goed?

Bekende anekdote: in 1963 ontdekte Ledoux in New York de ‘schandaalfilm’ Flaming Creatures, vol orgiastische scènes met kruisgegrabbel die naar hedendaagse normen best braaf blijven. Ledoux selecteerde de film voor EXPRMNTL3 maar botste uiteindelijk op de Belgische censuur. Jonas Mekas, een spilfiguur van de Amerikaanse underground film, trok zich onmiddellijk terug uit de festivaljury en vertoonde de film op zijn hotelkamer aan een illuster gezelschap, met Jean-Luc Godard, Polanski en Varda – noem ons één cinefiel die daar géén fly on the wall was willen zijn. De jury bekroonde Flaming Creatures uiteindelijk met een snel verzonnen 'Prix spécial du film maudit'. De winnaar van de grote prijs dat jaar was de Duitse film Parallelstrasse – de eerste Duitse prent die na de Tweede Wereldoorlog werd bekroond op een internationaal festival.

Ook buiten de filmzaal waren de sixties in full swing, zelfs in Knokke. Het Casino pronkt dan wel met muurschilderingen van René Magritte, maar de agitoren van de révolution culturelle dachten zo het hunne van die gokhal voor de rijken. Happenings, antikapitalistische protesten en naaktlopers maakten dat snel duidelijk – altijd liep er ook wel iemand rond met een pancarte pleitend voor ‘CINEMA MUET’, of werd de projectiecabine bezet zodat transgressieve films toch konden getoond. Tijdens een spontane verkiezing van Miss Expérimentation was de naakte Yoko Ono een serieuze kanshebber, maar uiteindelijk won een besnorde man. Voor de laatste editie in 1974 meldt een besmuikt glimlachende Ledoux: “je pense que ce sera une édition moins violente et agitée”.

Fantastische archiefbeelden (Orson Welles op Expo58, badgasten in sixties Knokke, oude knarren die het experiment prediken), fenomenale en soms hilarische filmexperimenten: what's not to like? Net als die andere vrolijke documentaire The Sound of Belgium fêteert EXPRMNTL de Belgische avant-garde attitude van eertijds. Dat resulteert in een feel good metafilm van formaat.