Father and Son

Trilogieën, ze hebben wel iets. Er is - terecht - de hele hype rond de Tolkienverfilmingen, in de jaren '20 bezong Fritz Lang de grootsheid van het Duitse volk in eveneens drie epen en de Pool Kieslowky maakte midden jaren '90 de bezwerende Frankrijk- (Europa-)trilogie. Nu is ook het nieuwste Russische filmtalent aan de beurt: na zijn overdonderend meesterwerk Russian Ark rakelt Aleksandr Sokurov oud werk weer op en maakt een vervolg op 'Mère, fils' uit 1997 (**). 'Père et fils' (**) is in ieder opzicht het complement van zijn voorganger en is wederom een zeer geslaagde film.

Een trilogie heeft een rode draad nodig en in dit geval staan hechte familiebanden centraal. In de eerste film is dit de symbiose tussen een doodzieke moeder en haar zorgzame zoon. In dit tweede deel keert een (andere) zoon tijdens zijn vrij weekend uit de kazerne terug naar zijn vader, met wie hij op voet van oorlog, maar tevens in harmonie leeft.

Zoals uit de vage verhaallijnen al blijkt, gaat het nu eens net níet om een verhaaltje. De atmosferen die opgeroepen worden door een bijna partijdige fotografie zijn veel belangrijker en worden op meesterlijke wijze teweeggebracht, zodat al snel blijkt dat we met een filmparel te maken hebben. Sokurov speelt met de camera, vindt telken male wel iets anders uit en blijft fotografisch zo ingenieus, dat het een lust voor het oog wordt. In dit -visueel mooiste- tweede luik wordt hij bijgestaan door Aleksandr Burov, ook bekend van 'The Wedding', ofte de Russische variante van Festen.

Zoals al gezegd zijn de films elkaars complement: o.a. de dromen van de hoofdpersonages, de gevoelens van gemis, leemte en woede komen in beide prenten gelijklopend en aanvullend aan bod. Het ene deel is onvolledig zonder het andere: in deel een treurt de zoon om de moeder, in het vervolg treurt de vader om het nakende vertrek en de distantiëring van de zoon. Waar de zoon geen vat meer heeft op zijn zieltogende moeder, weet de vader niet waar zijn gezag naartoe is.

Aan schoonheid geen gebrek: het eerste deel wordt gevuld met schitterende landschapsbeelden in een herfstachtig oker gehuld, stormen van wind en tristesse, ingetogen moederliefde en geborgen rouw (met een ronduit hypnotiserende eindsequens). Elk beeld is zo doordacht, dat het weinige verhaal dat verteld wordt, haast zinloos lijkt. In de laatste sequens wordt de zinloosheid van een 'verhaaltje' duidelijk, hoewel net daar de plotontluistering aan de dag komt: de moeder sterft en de zoon gaat bij haar in haar tot graftombe verworden bed liggen. En al het voorgaande maakt niet meer uit: de droefheid en de gedachtenstroom zijn van superieur belang. Emoties tellen, logica en redenering niet.

Het tweede deel is minder substantieel dan het eerste: de verhaallijn valt haast volledig weg en de kijker vindt enkel nog gescheurde plattegronden van een plot. De openingsscène (wederom een symbiose tussen kind en ouder, maar nu van seksuele aard) introduceert onmiddellijk de zowat centraal staande homo-erotiek. De planken, die de kamers van appartementen verbinden, vormen bruggen tussen de verschillende leefwerelden van de personages (een homoseksuele buurjongen, de soldaatzoon en de vader, die zich terugtrekt op een dak met zeezicht).

De protagonisten (hoewel ze door hun doelloosheid die rol van zich af willen duwen) lopen rond op het witte doek, zoeken evenwicht en tasten de grenzen af van hun innerlijke woonst. Beide films zijn ook op pijlers van tegenstelling gestut: binnen versus buiten, huis versus natuur (of is het natuur versus huis?), droom versus harde realiteit, symbiose versus scheiding.

De film(s) had(den) evengoed een losse, betekenisloze aaneenschakeling van scènes kunnen zijn: de bezwering zou er niet minder om zijn. Maar net daarin zit een beetje de negatieve ondertoon. Van een film is nog altijd te verwachten dat hij iets vertelt en dat iets is liefst boeiend of spannend. Ondanks het wegblijven van een tastbare story, zijn het alle twee wondermooie orgastische films.

Maar het concrete is er niet en net dát mist het. Het is als de geur van de huid van je geliefde, die je continu betovert als hij/zij in je armen ligt, maar die enkel een zoete herinnering blijft. Je weet dat het een heerlijke geur is, maar de absolute grenzen ervan zijn vervaagd door andere geuren en smaken als die van dekens, kamerlucht en regendruppels.

Ik wou dat ik meer duidelijkheid kon scheppen, maar moet mij ongewild incompetent verklaren. Iedere achtergrond zorgt voor een hele andere subjectief opgebouwde ervaring: ofwel blijf je verstomd achter bij zoveel pure poëtische filmpoëzie ofwel dommel je in blij zoveel onduidelijkheid en ennui.

Beau Janssens Helemaal (niet) akkoord? Lees de