Hellegat

Genre: Drama | Duur: 1u38 | 1980 | Release: 1 Januari 1980 | Land: België | Regie: Patrick Le Bon | Cast: Jos Verbist, Paul S'Jongers, Frank Aendenboom, Ann Nelissen, Alice Toen, Fred Van Kuyk

Deze weinig bekende Vlaamse prent heeft al bij al de tand des tijds behoorlijk doorstaan. Veertig jaar na de release blijft dit drama vanwege zijn haast naturalistische stijl, best bekijkbaar en blijken zijn kwaliteiten niet in verhouding te staan met zijn status als vrijwel onbekende film. 

We bevinden ons het dorpje Hellegat in de Rupelstreek, waar een zekere spanning voelbaar is. De lokale steenbakkerij laat de leeggegraven kleiputten immers vullen met huishoudafval, wat het leefmilieu er niet ten goed komt. De jonge arbeider Sam, die voetbalt bij de club waarvan de voorzitter ook de steenbakkerij in handen heeft, leert er tijdens zijn eerste werkweek een ontnuchterende kijk ontwikkelen op het bedrijf, maar ook op het volwassen leven in het algemeen. 

Enerzijds schetst Hellegat ons een mooi beeld van hoe - zeker veertig jaar geleden - de gemeentepolitiek en de industrie elkaar dekten en volksgezondheid geen prioriteit was. Dit gegeven komt subtiel, geloofwaardig en zonder al te veel dramatiek aan bod. Het grotere verhaal is dat van een jongeman met burgerlijke verlangens die zijn perspectief ziet veranderen. 

We verwachten het haast niet van een Vlaamse productie, en al zeker niet uit die tijd, dat er van theatraliteit nergens sprake is. Dit relaas is dan wel erg alledaags in zijn herkenbaarheid, zelfs een tikkeltje banaal misschien, het is wel  opvallend dat er met een enorme naturel - in het dialect! - geacteerd wordt en elke dialoog bijzonder prozaïsch maar levensecht klinkt. Daardoor blijf je toch geboeid door het lot van de personages. Er is enerzijds de teleurgestelde jongeling, die de route die het leven voor hem uitgestippeld heeft, eerst enthousiast omarmt, tot er iets knaagt. Het scenario benoemt dat niet en gaat ook verdere uitdieping uit de weg, maar toch is dit laagje huis, tuin- en keukenpsychologie mooi om te zien. Ook het personage van Louis, de bijna-gepensioneerde collega van Sam, is gelaagd zonder daar naar te streven.

Het sociaal-ecologische aspect van de plot blijft wat onaangeroerd. Hellegat gaat niet voor verontwaardiging, ook al is het standpunt van de makers duidelijk. Maar ook dit dient de focus op de protagonisten. Niet wat gebeurt, maar hoe dit hun gedrag beïnvloedt, is de essentie. Scenarist Paul Koeck, die later met regisseur Lebon ook nog de befaamde politieprent Zaman zou maken, is dan ook geen knoeier. 

De uitstekende cast wordt aangevoerd door een telegenieke en speelse Jos Verbist, die in de daaropvolgende decennia vreemd genoeg amper nog film- en televisiewerk zou doen en pas na dertig jaar weer op de radar zou verschijnen als de eenzame leerkracht Armand in Quiz Me Quick. Zijn oudere kompaan wordt met schijnbaar gemak vertolkt door de Vlaamse veteraan Paul S'Jongers. In de bijrollen valt geen valse noot te bespeuren. An Nelissen, Alice Toen, Frank Aendenboom, dat zijn rasacteurs die hier allen op zijn best zijn. Die personages staan er. 

Finaal is de essentie van de plot wat mager, maar het pleit dan weer voor de makers hier geen strak afgerond vertelsel van te willen maken. Het bitterzoete open einde is zelfs heel ongewoon. Jammer genoeg is het camerawerk niet van hoog niveau. Het zal niet de jonge Dominique Deruddere geweest zijn die als één van de drie cameralui er telkens voor koos de personages in close-up te nemen om emoties te versterken. Een dramatische strategie die bij televisieseries misschien effectief was, maar hier indruist tegen het realisme. De locaties, ook de interieurs, zijn trouwens allemaal echt.

In al zijn bescheidenheid weet Hellegat toch een toonbeeld te zijn van vakkundig filmmaken en sluimert er zelfs een zekere kunstzinnigheid in de verteltoon en franjeloze aanpak. Zeker wie enkel uit nostalgie dit drama bekijkt, zal aangenaam verrast worden. 

Hellegat is beschikbaar op dvd (De Vlaamse filmcollectie) en kan je ook bekijken op Sooner en Netflix.