The Last Bolshevik

Kort even Chris Marker voorstellen: onterecht één van de minst bekende vernieuwers van het cinematografisch medium die wegens het doorbreken van vormelijke conventies vaak in één adem genoemd wordt met tijd- en landgenoten als Godard, Truffaut en andere Nouvelle Vaguers, maar vooral met Resnais (wiens assistent hij nog was voor ?Nuit et Bruillard?) omdat hij dezelfde interesse deelt voor tijd en herinnering. Zo is het ontbreken van beweging in de briljante fotoroman ?La Jetée? een verlegging van de concepties van cinema terwijl ?Sans Soleil? een realistisch domein als de documentaire volledig poëtiseert.

Ook in deze documentaire (nota bene opgedragen aan Jacques Ledoux), een moeilijke maar bijzonder intrigerende meta-film, wordt de complexiteit van het contrast tussen 'cinema als de waarheid' en 'cinema als een leugenachtig medium' ten volle uitgespeeld. Het is een ode aan Aleksander Medvedkin, een Russisch cineast uit de jaren dertig die wegens zijn grensverleggende werk en zuiver communisme (waarin gelijkheid centraal staat) constant in de clinch lag met de machtswellust, moordzucht en bureaucratie van Stalin.

In een collage van brieven, archiefmateriaal, filmfragmenten en interviews met familie, vrienden en collega's, ontrafelt Marker niet enkel het miskende genie van Medvedkin en zijn meesterwerk Happiness, maar tegelijkertijd ook de grillige geschiedenis van een volk zonder vrijheid en haar volledig uitgevreten natie, de Sovjetunie.

In zijn voice-over zegt Marker ergens: ?My job here is to question the truth of pictures?. En Medvedkin's motto was: "It's not the past that dominates us, but images of the past". Er hoeft geen tekening bij worden gemaakt: Marker en Medvedkin zijn gelijken. Niet enkel omdat ze gelijkaardige thema?s behandelen, maar ook omdat ze ten opzichte van hun genialiteit relatief onbekend zijn gebleven, en door hun gezamenlijke streven naar het blootleggen van waarheden, terwijl ze zich bewust blijven van de beperkingen daarvan.

Voor wie film niet meer dan een aangenaam tijdverdrijf is, zegt dit document wellicht weinig. Voor cinefielen echter is het verplichte kost, aangezien dat Marker motiveert dat niet zozeer Eisenstein, Pudovkin, Vertov of Dovzhenko de meest essentiële cineasten zijn. Medvedkin daarentegen heeft de canon van de cinema niet gehaald omdat zijn films, die hun tijd ver vooruit waren, onmiddellijk in de gecensureerde staatsarchieven belandden. Terwijl het echte leven in de Sovjetunie van de jaren '30 een donkere film noir was waarin corruptie, paranoia en verraad hoogtij vierden, maakte Medvedkin zeer gekunstelde maar in wezen levensechte fictiefilms over volkse boeren, paarden en soldaten waar hij ideologie, religie en zelfs erotiek in verweefde. Bovendien is hij volgens Marker de enige echt consequente gebruiker van de filmtreinen die altijd verbonden worden met de Agit Prop van Vertov, terwijl hij en passant nog eens camerageweren gebruikte om echte gevechtsscènes te filmen.

Deze documentaire staat dus perfect op zijn plaats in het uitdagende en interessante Fusebox-project, dat dit jaar handelt over cinema en activisme.

Koen Thiéry Helemaal (niet) akkoord? Lees de