Quo Vadis, Aida?

Genre: Drama | Duur: 1u41 | 2020 | Release: 8 September 2021 | Land: | Regie: Jasmila Zbanic | Cast: Jasna Djuricic, Johan Heldenbergh, Boris Isakovic, Raymond Thiry

De burgeroorlog in haar verscheurde land - het toenmalige Joegoslavië - heeft steevast een rol in het werk van Jasmila Zbanic. De vrouw achter o.a. het wereldwijd bekroonde Grbavica (2006) overtreft zichzelf met een ijzingwekkend en hartverscheurend relaas dat genomineerd werd voor een Oscar voor beste buitenlandse film. 

In Quo Vadis, Aida? staat de lerares Aida centraal, die als tolk fungeert voor de VN-missie die is opgezet om het oprukkende Servische geweld tegen te houden. We beleven door haar ogen de noodlottige dag waarop de Servische milities trachten controle te krijgen over de duizenden vluchtelingen én zelfs over de VN-basis. Aida, die haar man en zoons meent te kunnen beschermen vanwege haar status als VN-medewerker, ziet echter hoe haar oversten stilaan de controle verliezen.

Deze nauwgezette en authentieke reconstructie van de val van Srebenica weet van bij het begin een intensiteit op te roepen die de zenuwen van de kijker anderhalf uur sloopt. De mens, onberekenbaar en grillig, blijkt in dit ijzingwekkend drama zijn eigen grootste vijand en een deel van de gruwel komt voort uit het feit dat de burgers aan beide kanten van het conflict elkaar tot voor kort gewoon als buren en kennissen zagen. De cineaste serveert ons koel enkele kleine maar veelzeggende interacties tussen personages die een beeld schetsen van het best harmonieuze leven voor de oorlog. Dat stemt je als kijker niet alleen dieptreurig en maakt de traumatiserende ervaring van de Joegoslavische bevolking bijzonder voelbaar, de herkenbaarheid en de nabijheid maken de prent des te aangrijpender en benauwender.

Maar naast een historische weergave is dit ook een portret van een vrouw die snapt wat er aan de hand is maar geen macht of zeggenschap heeft om daar vat op te krijgen. Haar strijdvaardigheid, waarmee ze het opneemt voor tienduizenden burgers, wordt nog overtroffen door de volharding waarmee ze haar gezin tracht te redden. De protagoniste draagt aldus de hoop van de kijker op haar schouders dat de film zich misschien wat feitelijke vrijheden zal permitteren, maar de teneedrukkende epiloog toont uiteindelijk dat ze menselijk is, en dus niet onkwetsbaar.

Quo Vadis, Aida, is een beklemmende en meeslepende film die je zonder mededogen met de neus op de feiten drukt. Het gebrek aan middelen en moed waarmee de Nederlandse vredesmacht de situatie aanpakte - Johan Heldenbergh speelt overtuigend de commandant, kolonel Karremans - roept een onmacht op die de kijker nog enkele uren in zijn greep houdt.