Varda par Agnès

Genre: Documentaire | Duur: 1u55 | 2019 | Release: 3 Juli 2019 | Land: Frankrijk | Regie: Agnès Varda | Cast: Agnès Varda

Geen filmmaker die zichzelf zo vaak in beeld brengt als Agnès Varda en tegelijk komt ze als een opmerkelijk weinig eerzuchtig cineast over, van wie geen kunstzinnige cinefiel genoeg kan krijgen. De grootmoeder van de cinema sluit haar fenomenale carrière af met een documentaire die - hoe kan het ook anders - dit keer helemaal over haar zelf gaat en die ons twee uur heerlijk laat vertoeven in de bijzondere Vardawereld. 

In dit ietwat weinig spontaan opgezette exposé gaat Varda zitten voor een publiek en overloopt ze haar loopbaan, geïllustreerd met fragmenten. We krijgen een collage te zien van die verschillende voorstellingen, die soms voor een schokkend beperkt publiek gebracht werden. Hadden we dat geweten! Varda zet uiteen hoe ze werkt en naar de wereld kijkt en hoe dat samenvalt in haar filmografie. Drie zaken vindt ze essentieel als drijfveer: inspiration, création, partage. Het hele proces dus, van het bedenken over het maken tot het tonen van een idee, zijnde een speelfilm, een docu, een installatie of foto. Varda is dan ook van veel markten thuis maar weet vooral vaak vindingrijk die diverse terreinen te laten kruisen en is zelfs op haar oude dag nooit de speelsheid en frisse kijk verloren die haar al kenmerkten van toen ze nog een jonge wolf was in de tijd van de Nouvelle Vague. 

Eigenlijk vergeet deze hartverwarmende dame een vierde, heel voornaam woord: liefde. 'Mijn werk wordt door affectie omringd,' zo stelt ze vast. Maar dat is enkel het resultaat van alle passie en affectie die ze zelf in haar werk heeft gestoken. Al haar producties getuigen van mededogen, interesse, empathie. Voor de kleine man, voor elke vrouw. Voor artistieke expressie en tegen sociaal onrecht. Dat heeft ze altijd wars van tendenzen gedaan, met oog voor detail, met aandacht voor de natuur en het humane, met kleur en zwartwit, experiment, gebricoleer. Met patatten en spiegels, op stranden en Parijse straten. Recyclerend, zelfverwijzend. Metacinema die over de film zelf ging, over werk en leven van haar man zaliger, Jacques Demy of natuurlijk gewoon over Agnès Varda zelf. Door haar carrière leerden we haar kennen als gul, zelfrelativerend, geïnspireerd, open. 

Dat valt niet per se allemaal af te leiden uit Varda par Agnès. De filmmaakster heeft bijzonder efficiënt in haar strak voorbereide toelichting geknipt en verspilt geen tijd aan kanttekeningen. Dat doet onze bewondering niet meteen toenemen, maar bestendigt ze wel flink. We krijgen niet echt nieuwe indrukken maar zien bevestigd dat deze unieke vrouw haar gelijke niet kent in de filmwereld. Wie nog wat nieuw is op Vardaterrein - elke filmfan moet haar ooit leren kennen - , krijgt smakelijke voorproefjes te zien, hoogtepunten die een beetje te veel op effect mikken, ook al verzwijgt Varda geenszins wat tegenviel of misliep. 

Agnès Varda was negentig toen ze overleed, enkele weken nadat deze film in première ging op het filmfestival van Berlijn. Ze moet gezien haar leeftijd en gezondheid geweten hebben dat het haar laatste film zou zijn. Ze beschouwde deze masterclass als haar erfenis, een toelichting die ze voor de pers nooit heeft willen geven. Wel jammer dat die vormelijk weinig opmerkelijk is en mede daardoor net minder sterk dan het grandioze, eigenzinnige Les Plages d'Agnès. 

'Je vous quite', klinkt het tijdens de laatste minuut van deze terugblik, waarbij een zandstorm Varda lijkt op te slokken. Profetische woorden die ze laconiek laat vallen, maar die flink nazinderen, zelfs hard aankomen. Er valt gelukkig troost te halen uit de vele te herbekijken en nog te ontdekken parels uit haar carrière. Adieu, Agnès. En merci.