Kinoautomat: One Man And His House

'Vrijheid is het kiezen van een gevangenis', schreef Herman Brusselmans ooit. Dat lijkt zeker te gelden in de bioscoop. We zijn het maar wat gewend dat we in filmzaal, behalve de film zelf, niets moeten beslissen. We nestelen ons in de zetel en laten ons overspoelen door een opeenvolging van beelden en geluiden, voor ons gekozen. Het geheel vergt een mentale inspanning, maar daden worden niet verwacht, en zelfs afgekeurd. Maar zijn we inderdaad afwezig in het filmkijken? Funny Games van Michael Haneke toonde dat de filmkijker alvast niet zo onschuldig is als hij lijkt. We mogen dan wel passief zijn, in onze blik zijn we actief, een activiteit waar we echter zelden bewust van zijn.

Waar Haneke ons snoeihard attent maakte op de positie van de kijker, bouwde de Tsjechische regisseur Raduz Cincera een ludiek systeem om de filmkijker te laten participeren. Hij maakte de Kinoautomat, een systeem waarbij het publiek op geregelde tijdstippen kan stemmen over het vervolg van het verhaal. Deze interactiviteit wordt gemodereerd door de dochter van de intussen overleden regisseur, Alena Cincerova. Wanneer het beeld bevroren wordt en in twee mogelijkheden gesplitst wordt, stapt zij het podium van de bioscoop op en geeft commentaar op de situatie zoals die zich in de film voorschotelt. Ze doet dat met flauwe humor. Die droogheid past echter wel in het geheel. Het verhaal van de film is immers nogal kinderachtig: een onschuldige man wandelt door de gangen van zijn appartementsgebouw en loopt een schaars geklede blondine tegen het lijf, die zichzelf heeft buitengesloten. Het is het begin van een reeks knotsgekke situaties.

Het publiek, dat op voorhand een speciaal ontworpen stembakje heeft gekregen, kiest op een zevental momenten een van de twee voorgestelde vervolgen. Opvallend is dat het Brussels publiek tijdens de screening op het Offscreen-filmfestival zeer menslievende keuzes maakt. Geweld wordt gemeden en een happy end verkozen. Toch is de instemming van het publiek een relatief begrip tijdens de vertoning. De makers hebben zich niet voor de opdracht gesteld een steeds verder vertakkend verhaal te maken ? onze keuzes hebben geen determinerende gevolgen. De kronkelende wegen waarin we het verhaal sturen, komen steeds terug op dezelfde punten. En daarmee is One Man And His House geen variant op Hanekes aanpak, maar een recht tegenovergestelde versie. Haneke houdt ons in de passieve positie, maakt ons ervan bewust en speelt met de grens tussen blik en scherm. Cincera daarentegen verdoezelt de grens tussen blik en scherm wanneer hij van ons een actieve kijker maakt, die uiteindelijk weinig inspraak heeft.

Kinoautomat, gemaakt voor de expo van 1967 in Montreal en op Offscreen voor het eerst in België vertoond, is daarmee een geslaagd experiment en voer voor een leuke avond. Meer is het echter niet.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de