The Look of Silence

Genre: Documentaire | Duur: 1u43 | 2014 | Release: 0 - | Land: Denemarken, Indonesië | Regie: Joshua Oppenheimer | Cast:

Na het onthutsende The Act of Killing breit Joshua Oppenheimer met The Look of Silence een einde aan het tweeluik over de machtswellustelingen die in het Indonesie van de jaren zestig duizenden vermeende communisten genadeloos afslachtten. Waar Oppenheimer in de vorige film de daders hun moorden liet naspelen, zijn dit keer de nabestaanden van slachtoffers de focus. Hoofdpersoon Adi, een minzame opticien, wil vijftig jaar na de moord op zijn broertje dat de daders eindelijk hun schuld bekennen. Daarmee werpt hij zich op tot de stem van een diep getraumatiseerde generatie in Indonesiëdie die gedwongen is om de wrok onderhuids te houden omdat de misdadigers van weleer de machthebbers van vandaag zijn.

Met Oppenheimers camera als stille getuige bezoekt Adi de misdadigers huis-aan-huis als reizend opticien. Slechts centimeters van de onwetende daders verwijderd, loodst hij met de zorgzaamheid van een vlinderopzetter het heikele onderwerp van het verleden de banale gesprekken binnen. Met elke lenzenwissel in het plastic brilmontuur worden de details van de gruwel duidelijker, en de ontkenningen starrer. Met een zenkalmte openbaart Ad iijdens spannende confrontaties de tenenkrullende machtswaan van zijn broer’s moordenaars die zichzelf tot op heden vrij pleiten.

De stille storm van de nabestaanden begint na een tijd ook in de kijker te woeden. Net als in Oppenheimers vorige film is de honger naar een schuldbekentenis datgene wat je op het puntje van je stoel brengt. Tegelijkertijd blijf je daardoor gebiologeerd kijken naar de vermeende beulen die van elk greintje morele wroeging gespeend hun dagelijks gangetje gaan. Adi is in elke confrontatie opnieuw onsentimenteel en onderkoeld. Muziek ontbreekt. Door deze aanpak geeft Oppenheimer de kijker de ruimte voor eigen conclusies en blijft hij weg van gemakzuchtige emotionele manipulatie.

Ondaks alle gruwel is er ruimte voor schoonheid te over. Kostbare momenten van poëzie zijn te vinden in de scenes op het platteland, waar Adi met zijn moeder en stokoude vader woont. Chef foto Lars Skree (Armadillo) toont de verstilling van de natuur en zocht het zachte licht van de rurale omgeving op bij het in beeld brengen van de dagelijkse rituelen. Hij ziet de tederheid in eenvoudige handelingen en laat de humor zegevieren: de manier waarop Adi en zijn moeder voor zijn oude, dove en blinde man vader zal u niet snel vergeten.

The Look of Silence overstijgt zijn duistere onderwerp door de hardheid van de daden en de starre ontkenning van de daders tegenover de gevoelige en humoristische inkijk op de levens van slachtoffers te plaatsen. De film handelt niet in goed versus kwaad, maar laat via Adi juist de complexiteit zien van een heden dat door de geschiedenis getekend is. Adi, die zijn leven waagde voor deze film, staat symbool voor het andere uiterste dat de mens kan worden: minzaam, intelligent en bereid tot vergiffenis.