Interview met Bram Van Paesschen

Op K.U.T kon u al lezen dat het eindwerk 'Rookgordijn boven Brussel', op Het Grote Ongeduld een speciale vermelding waard vanwege Canvas, een aanrader is. Onderwerp van de 'mockumentary' is 22 mei 1967: de legendarische brand van het Brusselse warenhuis INNO. Deze kostte het leven aan meer dan 300 mensen. Daarmee is ze de meest dodelijke warenhuisbrand uit de geschiedenis van Europa. De film legt aan de hand van ooggetuigen, deskundigen en 'nooit eerder vertoonde archiefbeelden' nieuwe pistes bloot... In 'Film en Televisie' heette het: "dit werk stak met kop en schouders boven de rest uit". Het heette er ook een doorgedreven staaltje onderzoeksjournalistiek te zijn. Quod non. Mais bon. Het afstudeerwerk van Bram Van Paesschen (Sint-Lukas) viel uw K.U.T-redacteurs al op met het ARGOS-festival voor videokunst. De prent begint zeer geloofwaardig, met kroongetuigen die de brand meemaakten. Het geheel van complottheorieën wordt echter steeds meer hilarisch. Er wordt bijvoorbeeld 'bewijs' geleverd van de aanwezigheid van verdachten, door onherkenbare personen op de achtergrond van archiefbeelden aan te duiden. En passant komt ex-premier Van den Boeynants met zijn megalomane bouwprojecten (inclusief WTO-torens) aan bod, om nog niet te spreken van de Vietnam-politiek der Verenigde Staten. 'Rookgordijn boven Brussel' is een grappig, uitdagend en meerlagig werk van een jonge Vlaamse afgestudeerde documentairemaker. Als wij zoiets zien, achten we de tijd hoogrijp voor een gesprek. K.U.T : Hoewel 'Rookgordijn boven Brussel' om de Innovation-ramp draait, is je 'documentaire' toch ook enorm actueel. Je hebt het ondermeer over de WTO-torens. Je kan de Amerkaanse Viëtnampolitiek waarover je het hebt, ook lezen als de houding tegenover pakweg Irak heden ten dage. BVP: Ik ben blij dat je dat zegt want dat was wel de bedoeling. Om toch iets te zeggen met die film, om niet alleen een toffe mockumentary te maken. Iets zeggen over Palestina, over Irak, over Amerika. K.U.T : Was het dan expliciet de bedoeling iets te zeggen rond de buitenland-politiek van de Verenigde Staten? BVP: Niet zozeer over de buitenlandse USA-politiek, maar wel over het feit hoe dat in beeld wordt gebracht op de televisie. Hoe dat bij ons overkomt. Ik heb wel de link willen leggen naar elf september. En dan nog het feit van die Arabische betrekkingen (in de documentaire). Zo kon ik nogmaals de link met de huidige actualiteit leggen. Voor mij gaat de film niet zozeer over de brand in de Innovation, dan wel over de mediatisering van bepaalde rampen. Hoe het onderzoek wordt gefilmd en hoe het wordt gemonteerd. K.U.T : En cours de route heb je het ook over de Brusselse situatie? BVP: Wel, helemaal in het begin was mijn uitgangspunt om een mockumentary te maken over 'Black-Dogman', dat is die kerel die op footage van de zaprudertapes te zien is. Die Black-Dogman stond op verschillende amateursopnames, gefilmd tijdens en vlak na de aanslag op Kennedy. Als men enkel frames uitvergroot, is op een grasheuvel achter het hek het silhouet van een man te zien. Die heeft de vorm van een zwarte hond. De Black Dog-theorie beweert dan dat die man één van de drie schutters was die JFK hebben afgeknald. Mijn idee was om een film te maken die Black-Dogman in verband stelt met elke mysterieuze gewelddadige gebeurtenis van '63 tot 11 september 2002. Dus ook de brand van de INNO. In het oorspronkelijke scenario was er sprake van de blackdogman, maar tijdens de montage is die piste gesneuveld. Uiteindelijk heb ik alleen de Innovation behandeld. Het is dan ook logisch om op Charly De Pauw te vallen. Van den Boeynants was eerste minister in die tijd, zo kwam dat vanzelf. Die 'Consortium des Parkings' das ook echt van hem. Misschien zijn er nu wel mensen die denken dat het echt Charly De Pauw was die achter alles zat. Maar Charly De Pauw is eigenlijk de verpersoonlijking van heel die Brusselse bouwmaffia. K.U.T : Er zitten anders wel een paar straffe fragmenten in over de houding van die Brusselse bouwmaffia? BVP: De uitspraken van Charly De Pauw over het kapitalisme heb ik erbij gestopt voor de humor. Eigenlijk is dat ongelofelijk grappig. In een RTBF-programma is die een halfuur geïnterviewd geweest. Wat hij zegt houdt compleet geen steek. Ik heb niet echt het kapitalisme willen afkraken, zeker niet. Maar ik vind het wel enorm grappig, wat hij daarover zegt. Ik heb anderzijds ook iets willen zeggen over hoe links zich positioneert. Met de karikatuur die ik heb neergezet, in de persoon van Jacques 't Kindt, als linkse rakker. K.U.T : Het verhaal wordt steeds meer een labyrinth. Hoe heb je al die links weten te leggen? Was je uitgangspunt altijd al de reële historische context? BVP: Da's nogal een moeilijke periode. Alles komt eigenlijk op hetzelfde neer in die tijd. En daardoor, met heel die Vietnampolemiek, alles leidde eigenlijk automatisch en logischerwijze daar naartoe. Daarmee ook dat de mensen het zo makkelijk geloven als ze naar de documentaire kijken. K.U.T : Je past op een bepaald moment zelfs de moord op Kennedy logisch in je discours. BVP: Dat heb ik er expres ingestopt. Om de cirkel rond te maken. Juist omdat ik veel gaan halen ben bij de moord op J.F. Kennedy. De aanslag op JFK is eigenlijk een mijlpaal in de verslaggeving op tv. De eerste begrafenis die integraal is uitgezonden, is trouwens die van JFK. Het is dan ook logisch om dat erin te stoppen. Tussen de lijnen door wordt ernaar verwezen en op het einde zelfs expliciet. K.U.T : Het meest hilarische personage vonden we toch dat van het verlopen hoertje Laurette De Marbelly, dat indertijd belangrijke gesprekken had beluisterd. BVP: Ik heb verschillende 'mockumentaries' bekeken. In elke documentaire komt dan zo wel af en toe een vrouw, die in een of ander louche café barvrouw is geweest. Daarop is dat geïnspireerd, op zo'n soort personage, een redelijk volks personage dat officieus eigenlijk alles weet. En ook, er is een vrouw, ik ken haar naam niet, die de minnares was van president Johnson. Die weet ook vanalles wat gebeurde achter de schermen. Toen ze met hem in bed lag, heeft ze veel kunnen lospeuteren. Daar is dit personage op geïnspireerd eigenlijk. K.U.T : Hoe zie je zelf het percentage fictie ten opzichte van het percentage non-fictie in je film? BVP: De non-fictie is wat er gebeurd is met de Innovation. Al wat er van complottheorieën is rondgeweven, dat is fictie. K.U.T : Cijfers, cijfers! BVP: Tien/negentig, zoiets? Tien procent documentaire, negentig procent fictie. Voor mij is het een fictiefilm. K.U.T : Op festivals en zo profileer je de film wel als documentaire? BVP: Ja, op Het Grote Ongeduld had ik hem als documentaire ingestuurd. Ik heb hem trouwens ook naar Dirk Tieleman gestuurd. Het is eigenlijk een fictiefilm in een documentaire verpakking en ik wil dat de mensen daar zelf achter komen terwijl ze kijken. De bedoeling was dat ze plots doorhebben dat het complete bullshit is, waardoor ze zelf vragen beginnen te stellen. Ik heb mijn documentaire zodanig opgebouwd dat het in het begin heel geloofwaardig is, en op het einde helemaal niet meer. Hoe dan ook, ik heb er lang aan gemonteerd. K.U.T : Is het dossier van de Innovation effectief nooit afgerond? BVP: Ze hebben besloten dat de brand accidenteel is uitgebroken. Wat mogelijk is, uiteraard. Maar wat er echt gebeurd is? Dat blijft een vraagteken K.U.T : Wat vond je van Bowling for Columbine? BVP: Die ben ik net nog gaan zien. Het stoort mij soms hoe moralistisch die film eigenlijk wel is. Voor de rest zitten er redelijk knappe dingen in, maar het moralisme erachter stoort me wel. Maar ja, het is een Amerikaan, het is wel goed dat een Amerikaan zoiets doet. K.U.T : Je eindwerk moet enorm veel archiefwerk hebben gevergd. Hoe pak je zoiets aan? BVP: Ik ben vooral begonnen met krantenartikels op te zoeken over de Innovation, in de Albertinabibliotheek. Daar was een hele polemiek rond in die tijd, dat is ook normaal. Wat was er nu gebeurd? Vanuit die krantenartikels ben ik dan mijn scenario gaan schrijven. Een keer mijn scenario af was, die krantenartikels in orde waren, wist ik wat ik moest zoeken qua beeld. Dan ben ik heel selectief tewerk gegaan, wat ook economisch interessant was. K.U.T : Zijn die archiefbeelden duur? BVP: Ja, dat heeft toch zeventigduizend opgesoupeerd van mijn budget, wat honderdduizend was. Ik heb mijn film redelijk goedkoop kunnen maken, maar archiefbeelden zijn ongelofelijk duur. Maar ik ben ongelofelijk economisch geweest, ik had geen zin om mij in de schulden te werken. Ik ben dan wel van het ouderwets principe dat je met weinig geld ook een film kan maken. En een goeie film. Sommige eindwerken kosten echt wel een half miljoen, wat toch behoorlijk veel geld is. K.U.T : Je hebt de filmopleiding aan St-Lukas afgerond. Tevreden? BVP: Voor mij was dat een heel goede ervaring, vooral omdat je op St-Lukas heel vrij wordt gelaten. De opleiding is ook niet echt technisch gericht, zodat je echt je eigen ding kan doen. Je kan je zowel specialiseren in cameratechnieken als in experimentele films. K.U.T : Tot dusver kreeg je een speciale Canvas-vermelding op Het Grote Ongeduld. Je film kwam ook op het Brusselse Argos-festival voor videokunst. Helpt je dat? Stromen de aanbiedingen nu binnen? BVP: Helemaal niet. Het helpt me wel om me een beetje te profileren denk ik, maar om nu te zeggen dat iedereen mij plots belt? Ik ben ook documentair geschoold, en de meeste mensen vinden dat documentairemakers geen fictie moeten doen. Als ik bijvoorbeeld een reclamespot wil draaien, dan krijg je zo'n reactie van "neen, jij bent een documentairemaker". Dan krijg je de kans niet. Ik denk wel dat zo'n prijzen voor één of andere naambekendheid zorgen. Misschien. Maar qua aanbiedingen is het lo-fi. K.U.T : Wat zijn de plannen dan? BVP: Ik zou graag in de film, of ook voor televisie werken. Maar televisie, da's ook redelijk steriel tegenwoordig. Ik denk dat ik weinig te bieden heb aan televisie, of dat zij mij weinig te bieden hebben. Dat heb ik ook gemerkt toen ik wou dat ze mijn documentaire uitzonden. Toen was de reactie van "we gaan de mensen teveel verwarren als we dat laten zien". Ja, de openbare omroep is tegenwoordig een commerciële machine, die rigide werkt en waar weinig plaats is voor afwijkingen. Wat heel spijtig is. K.U.T : Ben je momenteel aan iets nieuws bezig? BVP: Ja, momenteel ben ik beginnen schrijven aan een nieuw scenario. Ik had gedacht dat 'Rookgordijn over Brussel' toch iets meer reactie zou uitlokken. Daarom zal het volgende project nog radicaler zijn. Maar waar het over gaat of zo, ga ik voorlopig nog niet zeggen. K.U.T : Kunnen we 'Rookgordijn boven Brussel' binnenkort nog ergens zien op het grote scherm? BVP: Op twaalf en dertien december staat de film in het luik 'feiten of fictie' op Leuven Kort.

 

Jan Sulmont