Otesánek

Mr. en Mevr. Horakova, (average young middle-class) vernemen van de dokter dat ze geen kinderen kunnen krijgen. Mevrouw Horak is er kapot van en verzinkt in een (niet-natale) depressie. Haar man wil haar opvrolijken en komt op een mooie dag naar huis met een boomstronk, die met heel veel verbeelding op een mensenbaby zou kunnen lijken.

Mevrouw Horak is helemaal weg van de tak en gunt hem al haar moederlijke zorgen (inclusief borstvoeding). Een beetje magie en heel veel liefde en het ding - Oték gedoopt - komt weliswaar tot leven. Voor de buren, en vooral hun nieuwsgierige dochter Alzbetka, proberen de Horaks het geheim angstvallig te bewaren.

Maar Oték is geen gewone baby. Hij wordt steeds vraatzuchtiger en ontwikkelt een voorkeur voor mals, sappig vlees. Elke dag moeten de Horaks tassen vol proviand gaan opslaan. Als Mevrouw Horak op een dag Oték een paar minuten alleen moet laten, komt ze terug om het afgeknabbelde geraamte van de postbode in Otéks kamer te vinden. Nadat ook de huiskat en een sociaal assistent door Oték zijn verorberd, besluiten de Horaks dat ze hun spel nu echt niet langer kunnen volhouden. Tegen de wil van zijn vrouw bindt Meneer Horak Oték (ondertussen uitgegroeid tot een serieuze stronk) vast in de kelder van hun flatgebouw om hem te laten verhongeren. Het buurmeisje Alzbetka kent echter het sprookje van Otésanek, en wil vermijden dat het tragische einde van het sprookje tot werkelijkheid wordt.

Elke dag trekt ze een strootje om te beslissen wie ze die dag aan Oték zal voeren. Maar Oték's gulzigheid is onstopbaar. En de kolen van grootmoe zien er toch o zo lekker uit?

Svankmajer maakt een moderne adaptatie van een oud Tsjechisch sprookje, dat toont hoe een kinderloos koppel gestraft wordt omdat ze het lot in eigen handen nemen.

'As we can see, we have touched on one of the basic myths of this civilization: the myth of Adam and Eve, or, if you wish, a myth anologous to that of Faust. I think that now, after the mapping of the human genome, such myths are becoming increasingly relevant.' (Svankmajer)

Met deze oude mythe raakt Svankmajer één van de meest prangende morele kwesties van de dag: het klonen van mensen (waarvoor vruchtbaarheidsproblemen dikwijls als argument worden aangehaald) . Het verhaal van de film is natuurlijk een fabel, maar mythe en zin voor realiteit verhouden zich in de film op een prachtige manier tot langzaamaan de mythe waarheid wordt.

De echte horror ontstaat bij Svankmajer altijd uit het gewone, alledaagse leven en niet vanuit het bovennatuurlijke. De kleinburgerlijke kinderloze wereld van de Horaks is immers heel herkenbaar: hij is de man met de nine-to-five job, zij is de gefrustreerde vrouw die thuis op de bank zit te huilen.

Zij wonen in een typische modernistische appartementsblok, waar ze het meest contact hebben met de familie Stadler, waarvan zij de werkende moeder is, en hij de bierzuipende, bankliggende vader; beiden opgescheept met een asociale 12-jarige dochter die zich specialiseert in literatuur over seksuele afwijkingen.

Jan Svankmajer (° Praag 1934), is begonnen in het Praagse theater (oa Laterna Magika), en sluitte zich vanaf de jaren '70 aan bij de Tsjechische Surrealistische Groep. Hij gebruikt de camera als absurd mechanisme (vergelijkbaar met de experimenten van Bunuel) en maakt een aantal fantastische en intrigerende kort- en langspeelfilms. Eten, kannibalisme, alchemie en sexuele afwijkingen zijn maar enkele van de typisch surrealistische thema's en motieven die terugkomen in het hele oeuvre van Svankmajer.

Ondanks verschillende prijzen op festivals, komen zijn films amper in de zalen en zijn ze totaal onbekend bij het grote publiek. Meer bekendheid geniet hij wel in de kunstwereld, Svankmajer is immers niet alleen cineast maar ook schilder, beeldhouwer, fotograaf en dichter.

In elk medium gaat hij telkens op zoek naar specifieke eigenschappen als textuur en toon. Volgens Svankmajer zelf begon zijn interesse in het tactiele in de jaren '70 en in het bijzonder met zijn verfilming van Edgar Allen Poe's The Fall of the House of Usher. Poe heeft volgens hem een levendige tactiele verbeelding en ook in zijn verhalen komen levenloze voorwerpen tot leven. (soms ten koste van de levenden, zoals in The House of Usher)

Dit tactilisme is ook heel duidelijk aanwezig in Otésanek, waar een groot deel van de film bestaat uit close-up's van eten, dat er overigens niet altijd al te smakelijk uitziet.

In het geval van Oték zelf toont Svankmajer de onhandelbaarheid van het materiaal/babytje: een houten tak laat zich immers niet zomaar in babykleertjes en wiegjes duwen.

(Otesanek zit boordevol van dat soort prachtige beeldspraak)

Otésanek is zeker niet de beste film van Svankmajer (hij duurt nl; véééél te lang), maar het is wel zijn meest toegankelijke film tot hiertoe en kan misschien een mooie introductie zijn tot een fascinerend en zwaar ondergewaardeerd oeuvre.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de