U-Carmen e-Khayelitsha

Als filmmakers een poging doen de grenzen van het medium af te tasten, verdienen ze altijd speciale aandacht. Als dat resulteert in een film die in al zijn originaliteit nog eens grandioos weet te zijn, gooien wij maar al te graag met sterren.

U-Carmen e-Khayelitsha is gebaseerd op de opera Carmen van Bizet uit 1875, waarvan de wereldberoemde melodie iedereen bekend zal voorkomen. Het gaat hier echter niet om een klassieke operaregistratie. Regisseur Dornford-May verplaatste het tragische verhaal over liefde en jaloezie immers van Spanje naar een hedendaagse Zuid-Afrikaanse township. Tijd en locatie werden dus gewijzigd en zo krijgt het tragische relaas nu vorm in een andere taal en cultuur. Tekst en liederen worden gebracht in het Xhosa, de zogenaamde 'kliktaal', maar het effect is er niet minder om.

De cineast, een ervaren theaterregisseur, heeft zich gelukkig gerealiseerd dat een film op heel andere wijze dient te worden gebracht dan opera. U-Carmen is dan ook het tegenovergestelde van een gestileerde en rijkelijk aangeklede show. De hitte, de armoede van het land, maar ook de passie en de gemoedelijkheid van de Zuid-Afrikanen worden gevat in dynamische, aantrekkelijke beelden die de film aanvankelijk de allure van een documentaire geven. Typische wereldcinema, denk je dan. Tot een handvol politieagenten geheel onverwachts in zingen uitbarst en je met een heerlijke schok van verrassing beseft dat deze film niet van plan is zich in een hokje te laten stoppen.

Want U-Carmen richt zich niet alleen tot de operaliefhebber, hoewel liefde voor muziek wel een vereiste is. Wie vertrouwd is met het stuk, zal genieten van de kracht en energie waarmee de acteurs de muziek tot leven brengen, maar ook aangenaam verrast zijn te zien hoe het stuk in een heel ander decor vorm krijgt. Er zit immers ook wat traditionele Afrikaanse muziek in verweven en de personages zijn uiteraard ook niet meer dezelfde: viriele ebbenhouten reuzen met stemmen als donkere grotten en kloeke dames wiens keelgeluiden al even zuiver en majestueus zijn als hun vormen en danspassen. Het is beslist wat anders dan zigeuners en stierenvechters.

Maar ook de doorsnee cinefiel, met of zonder operakennis, zal niet onbewogen blijven. Dornford-May houdt de vaart er in, laat zijn camera de occasionele eentonigheid doorbreken en zorgt voor een vinnige montage. Dat levert een parel van een film op die de betekenis van het woord cultuur dermate abstraheert dat je even een afkeer krijgt van onze neiging om zaken continu te willen typeren. Goeie muziek ís universeel. De kracht van deze samensmelting van muziekstijlen en emoties laat je nog dagen op wolkjes lopen.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de