Munyurangabo

Munyurangabo, de eerste langspeelfilm van Lee Isaac Chung en geselecteerd in Cannes voor Un certain regard, is een must voor wie Hotel Rwanda, Sometimes in April, Un dimanche à Kigali, Shooting Dogs of Shake hands with the Devil, 100 Days gezien heeft. Niet omdat deze opgenoemde lijst een noodzakelijke voorwaarde is voor het kijken naar Munyurangabo, maar omdat het Munyurangabo des te aparter en waardevoller maakt.

Chung beslist een langspeelfilm te maken over Rwanda, in eerste instantie om er film te doceren. Hij wil de genocide niet herscheppen, zoals in vele films over Rwanda het geval is, maar wil een film maken over het hedendaagse Rwanda, waaruit het gegeven van de genocide niet te evacueren valt, maar waar dit gegeven vanuit een eigentijds standpunt beleefd wordt. Chung wil geen reconstructie van het drama, maar het geheugen bevragen vanuit het heden.

Twee makkers gaan op moordmissie om een volkenmoorddaad tegen de vader van een van de twee jongens te wreken. De een is Hutu, de ander Tutsi. Als ze halt houden bij de ouders van de Hutu stellen deze zijn toekomst in vraag en zo ontstaat er een spanning tussen de twee vrienden.

De film is gebaseerd op interviews die Chung met zijn kompanen hield in het land van de duizend heuvels. De interviews werden omgevormd tot een verhaal en twee geïnterviewden werden zijn hoofdpersonages: Sangwa en Munyurangabo. Het proces van het praten, van het heroproepen van de herinnering drukt duidelijk zijn stempel op de film: het is een werk over het geheugen. De schoonheid van het land, begeleid door de elegantie van zijn traditionele dans en muziek, maken de film tot een spirituele expressie. Deze spiritualiteit contrasteert met de brutale werkelijkheid die in de film via het geheugen wordt opgeroepen. 'Hoe deze te verwerken in het hedendaagse Rwanda?' vraagt Chung zich af. 'Hoe een identiteit opbouwen en wat is de rol van het geheugen daarin?' Chung antwoordt door een film te maken van de hoop, als een gebed voor de wereld, met een esthetiek van menselijke betrokkenheid die een ethiek wordt.

Munyurangabo wekt de indruk dat de werkelijkheid haar vrije loop gaat. De film lijkt meer product van zijn personages dan van de regisseur. Het heeft zeker iets te maken met het maakproces, maar ook met Chungs afstand ten aanzien van de problematiek. Als Koreaan beheerst hij niet het Kinyarwanda. Hij heeft zich ook niet toegelegd op de Rwandese geschiedenis. De bescheiden positie die Chung inneemt heeft zijn impact op de pellicule en maakt zijn engagement duidelijk.

Waardevolle en aparte reflectie op identiteit en geheugen

Ondanks de Koreaanse regisseur, wordt Munyurangabo vaak beschouwd als een Afrikaanse film. Chung koos ervoor om alles lokaal te doen, in tegenstelling tot de meeste Westerse producers die hun eigen crew en zelfs zwarte acteurs importeren in Afrika dat enkel nog tot decor en voor figuranten dient. Diane Sippl schrijft over Chungs gelijkenissen met Sembène Ousmane in de wijze waarop hij de personages tekent; met Abderrahmane Sissako, in de poëtische sensibiliteit van zijn visuele taal; met Idrissa Ouedraogo, in de tederheid van zijn dialogen en handelingen; met Mahamat-Saleh Haroun, in de vaderzoon relaties die hij ontwikkelt, en met Djibril Diop Mambéty, in zijn begrip van en voor Afrikaanse jeugd.

Matthias De Groof Helemaal (niet) akkoord? Lees de