Letters from Iwo Jima

"Everything happens in threes" orakelt een generaal tijdens Letter From Iwo Jima, maar Clint Eastwood houdt het voorlopig op twee. De onhoudbare veteraan sluit met deze film zijn tweeluik af over de op het eiland Iwo Jima geleverde slag tussen Japanse en Amerikaanse troepen in de nadagen van Wereldoorlog II. Het ietwat teleurstellende Flags Of Our Fathers bekeek de hele operatie vanuit Amerikaans zichtpunt, Letters >From Iwo Jima kruipt mee in de grotten met de Japanse soldaten. Eastwood houdt niet van een half verhaal.

Het grote verschil tussen beide films zit hem, meer nog dan in taal en huidskleur, in de sfeer. Vanaf de allereerste scènes van nutteloze loopgraven gravende Japanners zakt een sombere wolk van uitzichtloosheid neer over de film en zijn personages. De domste soldaat beseft dat ze allerminst opgewassen zullen zijn tegen de aanstormende Amerikaanse oorlogsmachine, maar alles is beter dan gefusilleerd worden als landverrader. Dat harde besef houdt de hele film in haar greep. Wie op Iwo Jima belandt, is daar om te sterven.

Eastwood hangt zijn verhaal op aan een stapel onbezorgde brieven die 60 jaar na datum door archeologen wordt opgegraven op het bewuste eiland. Die brieven vertellen het verhaal dat zelfs doorheen de voorbije 60 jaar amper tot bij ons is geraakt: het verhaal van zij die stierven voordat de Pulitzer-foto van de Amerikaanse vlag hijsende mariniers kon genomen worden. Zo is er Saigo, een arme bakker en vader van een ongeboren kind die, soms letterlijk, verdwaalt in de donkere gangen van een waanzinnige oorlog. Hij staat onder het bevel van Luitenant Ito, een rechtse radicaal die liever sterft dan het eiland uit handen te geven en zijn manschappen dezelfde boodschap in de oren wilt knopen.

De hele operatie wordt geleid door generaal Kuribayashi. Hij is een beleerd en minzaam man en heeft in Amerika nog gedineerd met de Amerikaanse generaals die nu zijn vijanden zijn. Als op zo'n diner de vrouw van een van de Amerikanen vraagt of Kuribayashi haar man zou doden als beide partijen ooit in oorlog tegenover elkaar zouden staan, antwoordt die resoluut: "zonder twijfel." "Spoken like a true soldier", glimlacht de Amerikaan op zijn beurt, terwijl het glas wordt geheven.

De kijker komt die dingen te weten aan de hand van verschillende flashbacks, die op een erg effectieve wijze de achtergronden, drijfveren, angsten en vreugdes schetsen van verschillende hoofdpersonages. Samen met de brieven schrijvende soldaten drijft ook de kijker mee naar meer rooskleurige tijden, om dan pakweg door een erg indrukwekkend in beeld gebrachte Amerikaanse oorlogsvloot te worden wakker geschud. Juist ja, het is oorlog. Het publiek kan er net als de personages moeilijk aan ontsnappen.

Eastwood duwt de kijker traditiegetrouw in het midden van de actie en creëert zo een erg waarheidsgetrouwe beleving van het oorlogsgeweld. We krijgen, vastgepind in de nauwe, claustrofobische ondergrondse gangen van waar de Japanners zich verdedigen, iets minder bloed en uitpuilende ingewanden te zien dan gewoonlijk in een oorlogsfilm, wel een overdosis aan beklemmende waanzin die zich in dergelijke mensonwaardige omstandigheden verspreidt. Deserteurs worden koelbloedig afgeschoten, zenuwen slaan door, enkele verslagen Japanners plegen een voor een zelfmoord met een granaat. Eastwood filmt de oorlogsscènes in een somber en grijs kleurenpalet en accentueert zo nog extra de complete uitzichtloosheid die de Japanse verdedigingsgordel tekende.

Een oorlog wordt geschreven door de overwinnaar, misschien is het daarom dat het verhaal van de Japanners op Iwo Jima, die de Amerikanen toch een pak meer weerstand boden dan verwacht, relatief onbekend is gebleven. Daar probeert Clint Eastwood eindelijk komaf mee te maken door middel van dit beklemmend en behoorlijk accuraat portret. Jammer genoeg bleek Amerika nog niet echt rijp voor enige sympathie met de Jappen en werd de film er maar op kleine schaal verdeeld, oscarnominaties ten spijt. Aan u om te tonen dat we in Europa net dat tikkeltje ruimdenkerder zijn.

Mathieu Dams Helemaal (niet) akkoord? Lees de