War of the Worlds

In een periode waarin de écht grote massa de weg naar de bioscoop niet meer lijkt te vinden, heeft men de vader aller blockbusters nodig om het publiek nog met verstomming te kunnen slaan. Zijn naam is - uiteraard - Steven Spielberg en laat zijn nieuwste film nu toevallig het meest overdonderende spektakel van het jaar zijn. Hollywood is gerustgesteld, de geldstroom zal niet stilvallen.

De roman 'War of the Worlds' van H.G. Wells is intussen al meer dan 100 jaar oud, en als één van de allereerste verhalen die het thema van buitenaardse bedreiging bespeelde, raakte het vooral bekend door de massahysterie die Orson Welles creëerde door er in 1938 een angstaanjagend luisterspel van te maken. Spielberg heeft het bronmateriaal bewaard (zij het wel dat de driepoten een stuk sneller uit de grond komen) en het enige dat scenarist David Koepp te doen stond, was hedendaagse hoofdpersonages creëren. Liefst niet te veel, want dit moest ook een Tom Cruise - film worden. De superster speelt Ray, een arbeider en de niet al te gerespecteerde vader van Robbie en Rachel. Na een serie mysterieuze blikseminslagen, ontstaat in zijn straat een gat in de grond, waaruit tot ieders verbijstering een gigantisch metalen monster springt, met boosaardige bedoelingen. Ray wil zijn gezin meteen in veiligheid brengen.

Spielberg vertelt met veel vaart wat best samen te vatten valt als een pure nachtmerrie. Er is de dreiging van het eerste half uur, waarbij kosmische storingen hoogstens een tornado laten verwachten, gevolgd door een eerste uitbarsting van paniek en ontzetting wanneer blijkt dat iets zeer vijandig het op de mensheid gemunt heeft. Dan volgt de klassieke vlucht, de radeloosheid, het steeds kleiner wordend aantal mogelijkheden om te overleven en tenslotte het moment waarop alles verloren lijkt te zijn en een rommelige, bouwvallige kelder het enige houvast biedt in een totaal verwoest landschap. Het klein half uur ijzingwekkende spanning dat dan volgt, moet de emotionele climax vormen, want Ray wordt gedwongen iets onmenselijks te doen. En dan nog een laatste keer voluit gaan in wat wellicht een happy end zal worden (maar dat laten we graag in het midden). Gecombineerd met een serie special effects (waar we eigenlijk al lang niet meer van opkijken), en de starpower van Cruise, krijg je dan een bioscoopbelevenis die de moeite waard is. Twee uur lang trillen, nagelbijten en je laten overdonderen.

Nee, niemand hoeft Spielberg immers nog te leren hoe hij een verhaal moet vertellen. En niemand hoeft Cruise nog te leren hoe je je personage sympathiek maakt. En absoluut niemand hoeft beide heren te vertellen hoe je een succesfilm maakt. En net daarom is 'War of the Worlds', hoe spannend en spectaculair ook, de meest banale, oninteressante en zoutloze actiefilm van het jaar geworden. De heren hebben het zich iets te makkelijk gemaakt.

Spielberg was duidelijk toe aan iets nieuws. Slechte aliens in plaats van goede en tegelijk maar even komaf maken met het 9/11-trauma dat hem en zijn landgenoten nog steeds slapeloze nachten bezorgt - als ze zelf niet ergens aan het bombarderen zijn dan. Daarom toont hij zich van zijn niets onziende kant: de lijken zijn niet te tellen, bloed spuit lustig in het rond, mensen vermoorden elkaar meedogenloos, geen tijd voor helden. "Kijk eens hoe stout ik wel durf te zijn" hoor je de regisseur zo denken. "Wat een zeikerd", is onze reactie. Want Spielberg toont zich helemaal niet van een andere kant. Narratief durft hij immers nog steeds niet te experimenteren. Goed, Ray is een slechte vader - zo roze is Spielberg's wereldbeeld nu ook weer niet meer - , maar dat vader-zoon thema uit zoveel van zijn films begint echt saai te worden. De evolutie van de personages is bovendien voorspelbaar van begin tot eind, en het benadrukken van het familiegeluk vervelend. Enkel de hond ontbrak nog, die zijn baasje op een gegeven moment misschien eens had kunnen redden, of mooier nog: zich had opgeofferd. En hoe slecht geënsceneerd was de situatie waarbij Ray even in 'Sophie's Choice' belandt en lijkt te moeten kiezen tussen zijn twee kinderen - hoewel dat helemaal niet zo is. We kunnen ons trouwens ook de vraag stellen waar je nog naar toe moet als aliens de aarde aanvallen? Naar Boston, is het verbluffend onnozele antwoord in 'War of the Worlds'. Want daar woont Ray's ex en dus de mammie van de twee snotapen. Spielberg beseft wellicht dat dit als doel van de reis niet veel voorstelt, maar 'naar de hoeren' of 'naar de Nationale Bank' krijg je dan wellicht ook maar moeilijk verkocht. Zo ondermijnt hij wel de allerbelangrijkste plotlijn.

Er zijn ook nog talloze andere ongeloofwaardigheden: zo krijgt Ray toevallig de enige nog werkende auto uit de stad in handen, blijken opvallend weinig mensen gewapend te zijn (en dat in de USA!) en ontsnappen Ray en zijn familie zó vaak aan de dood dat het een lachertje wordt. En wié, denkt u, zal naar de finale toe als een held proberen ten onder te gaan?

Wat wij dus missen in deze kouwe kak is originaliteit, scherpte, durf en emoties. Want 'War of the Worlds' wil zo graag de ultieme uitbeelding van de apocalyps zijn, de allesovertreffende voorstelling van de allerergste nachtmerrie, dé actiefilm van het jaar, maar vergeet het! Spielberg en Cruise zijn twee kinderen. De eerste heeft al zijn creativiteit opgebruikt, speelt daarom op veilig, maskeert dit met wat (voor hem) onconventionele grwuel, en durft vals bescheiden naar goedkeuring vragen terwijl hij maar al te goed weet dat zelfs dit ongeïnspireerde boeltje geld zal opbrengen. De tweede is een arrogante en veel te zelfverzekerde gladjanus die liever interessant en dapper in beeld komt dan echt te acteren, en dus onbeschaamd lui is want we weten allemaal dat hij soms wél goed kan zijn. Wel, zulke kinderen kun je niet buizen, maar je zou niets liever willen.

En nochtans, ze bestaan, de films die je heel even laten nadenken of voelen hoe het is als de wereld aan zijn einde dreigt te komen. Kijk naar 28 Days Later, Invasion of the Body Snatchers (1978), of zelfs Le Temps du Loup. En waarom niet niet naar Independence Day of Signs, die sterk waren in respectievelijk angstaanjagend spektakel en claustrofobische spanning? Meer nog, Spielberg kan ons minder en minder bekoren en als er één iemand is die op dit moment met veel meer stijl, eigenheid en instinct films maakt, is het M. Night Shyamalan wel. Laat de troonopvolging maar snel plaatsvinden! En laat het weliswaar vakkundig gemaakte War of the Worlds' ondanks die twee verdiende sterren -door de mooi vormgegeven, scary ruimtewezens is en blijft dit een puike, leeghoofdige popcornmovie- maar wegzinken in zijn eigen apocalyptische moeras.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de