The Mill and the Cross

Genre: Historische film | Duur: 1u32 | Release: 29 Februari 2012 | Land: Polen, Zweden | Regie: Lech Majewski | Cast: Rutger Hauer, Charlotte Rampling, Michael York

Filmmakers laten zich maar al te graag inspireren door de schilderkunst voor composities, thematieken of zelfs iconische taferelen bij het maken van een film. Mooie recente voorbeelden zijn Take Shelter, The Turin Horse of von Trier’s Melancholia, dat een uitgesproken verwantschap heeft met de Duitse Romantiek. De poolse regisseur, kunstenaar en schrijver Lech Majewski gaat echter nog een stap verder met zijn film The Mill and the Cross. Met dit filmisch experiment vertelt hij niet alleen het verhaal van Pieter Bruegel’s De Kruisdraging uit 1564, maar laat hij het kunstwerk als het ware ook tot leven komen.

Om dit schilderij tot leven te brengen verfilmt Majewski een aantal gebeurtenissen uit het schilderij en geeft hij de voorgeschiedenis van een aantal personages weer. Hiervoor baseerde hij zich op de gelijknammige historische roman van Michael Francis Gibson. Het centrale onderwerp van Bruegel's werk is het verhaal van Jezus die onder het kruis bezwijkt op zijn weg naar Golgotha. Maar net als bij Bruegel’s ‘Landschap met de Val van Icarus’, zit dit onderwerp verborgen in het hier drukbevolkte landschap. Dit wordt in de film verklaard door Bruegel zelf, een opmerkelijke rol voor Rutger Hauer. Naast de recreatie van het schilderij zien we immers ook hoe Bruegel de taferelen waarneemt en over zijn onderneming praat met zijn opdrachtgever. Op deze manier kan de regisseur samen met de schilder filosoferen over kunst, religie en de mensheid, en de relatie tussen deze drie.

The Mill and the Cross laat zich dan ook eerder kwalificeren als ideeëncinema dan verhalende cinema. Hoewel de film inhoudelijk een sterke indruk weet te creëren, valt echter moeilijk te ontkennen dat de gebeurtenissen en voorgeschiedenissen van de personages niet altijd even fascinerend of boeiend zijn. Maar zij geven wel een goed beeld van de tijdsgeest van de periode waarin Bruegel leefde. Zo vertelt een van de meer interessante gebeurtenissen het verhaal van een man die vervolgd en geëxecuteerd wordt door de Spaanse Inquisitie. De parallellen met het centrale thema van de kruisdraging van Jezus zijn niet ver te zoeken, en deze twee vormen dan ook het hoogtepunt van de plot.

Het meest opmerkelijk element van de film is waarschijnlijk de visuele stijl. Majewski maakt hier namelijk gebruik van geschilderde achtergronden, vermengd met gefilmde beelden en personages die vaak acteren voor greenscreens. De combinatie hiervan zorgt voor een opmerkelijke ervaring waarbij schilderkunt en film helemaal versmelten. Bovendien toont Majewski zich een bijzonder gegadigd filmer, gebruik makend van bezwerende camerabewegingen en imposante beeldkadrages en camerastandpunten. Dit alles zorgt voor een overweldigende visuele ervaring. Vooral de beelden van de Spaanse Inquisitie, de kruisdraging van Jezus en de lijdende Maria zullen dagenlang op je netvlies gebrand blijven.