Safe

San Fernando Valley, een chique villawijk. 1987, een sleuteljaar in de heersende aids epidemie. Carol is een desperate housewife wiens bestaan vooral zin krijgt als echtgenote: ze maakt zichzelf en het huis mooi voor haar man (dat laatste via de huishoudsters) en gaat braafjes akkoord met de seks waar ze zelf geen plezier uit haalt. Een hoogtepunt van de dag is de aerobicsles waar ze wat nietszeggende conversaties voert met de overige dames. Maar een eigen leven heeft Carol nauwelijks, ze neemt het ook niet in handen. Wil ze een glas melk, dan klinkt haar zwakke, schriele stem als die van een verwend klein kind: “Fulvia! Fulvia! Fulvia! Can I have a glass of milk? Leche!”.

Die luxueuze maar lege levensstijl benauwt steeds meer. Een lang uitgesponnen babyborrel vol kirrende 80's dames met big hair en gigantische pastel schoudervullingen doet pijn aan ogen en oren. Geen wonder dat Carol een beangstigende paniekaanval krijgt, sterk onderlijnd door een stevige dreun op de soundtrack. Carol raakt overtuigd dat ze door een mysterieus virus aan environmental illness lijdt, zoals billboards langs de snelweg insinueren: “Are you allergic to the 20th century?”. Ze belandt uiteindelijk in een afgelegen opvangkamp waar slachtoffers van de nieuwe ziekte worden geholpen. De regels en therapieën daar zorgen voor zowel regressie als science fiction.

Todd Haynes’ tweede langspeelfilm wordt fantastisch gedragen door Julianne Moore in één van haar eerste grote rollen. Onmogelijk haar megatalent niet te herkennen in dit pijnlijke epos. Moores personage wordt als het ware uitgegomd, ze kan de wereld niet aan en verliest alle eigen wil of kracht. Bij start van de film gebruikt Haynes hele grote kaders met kasten van huizen maar daarin krijgt zijn protagoniste een onbeduidende plek. Zelfs midden een dialoog zien we haar op de rug – ze krijgt dan ook nog nauwelijks iets coherents uit de strot.

De soundtrack vol keyboards zorgt voor een Unheimliche sfeer als bij Twin Peaks of Drive, de magistrale mise-en-sène bulkt van de cinefiele referenties. Carol lijkt Jeanne Dielman in de long takes die haar lege huisvrouwenleven vatten, het geïsoleerde woestijnlandschap waarin ze later ronddwaalt evoceert Deserto Rosso. Safe biedt een eigen invulling aan een thema uit elk van die films, de rol van de vrouw in een ‘moderne’ maatschappij. Maar dat is maar één thema.

instant klassiek slotshot dat je ruggengraat onherroepelijk bevriest

Zoals haar totale antipoden in A Clockwork Orange is Carol een zelfverklaarde milkaholic. Wanneer ze een glas melk wegklokt gebruikt Haynes het Vertigo shot, ook bekend als dolly zoom: de camera rijdt naar achter terwijl de lens inzoomt, met het benauwende effect alsof de acteur opgesloten zit in het shot, of in het eigen hoofd.

Safe is op die manier een feest van verschillende betekenislagen. Thema’s als feminisme, ecologie, aids en zin of onzin van therapie worden empathisch én ironisch, beklijvend én met humor gebracht. Maar het is niet voor niks dat het Offscreen festival 2016 deze prent in de reeks Driving Miss Crazy programmeert en beschrijft als “misschien wel de akeligste horrorfilm van de jaren 90”. Want the real horror lies within. De tandem Haynes-Moore doet dat akelig accuraat aanvoelen, tot en met een instant klassiek slotshot dat je ruggengraat onherroepelijk bevriest. Een eerste triomf voor het koningskoppel (Far From Heaven, I’m Not There) dat elke hedendaagse cinefiel reikhalzend doet uitkijken naar hun volgende collaboratie Wonderstruck.

Jan Sulmont Helemaal (niet) akkoord? Lees de