Before The Devil Knows You're Dead

Genre: Misdaad | Duur: 1u57 | 2007 | Release: 16 Januari 2008 | Land: VS | Regie: Sidney Lumet | Cast: Amy Ryan, Marisa Tomei, Albert Finney, Ethan Hawke, Philip Seymour Hoffman

Als er gesproken wordt over de school der groten uit de jaren 70 doelt men op Coppola, Spielberg en Scorsese, maar over Sidney Lumet wordt in alle toonaarden gezwegen. Akkoord, Sidney Lumet behoort misschien net tot een andere generatie (zijn regiedebuut dateert van 1957) en het niveau van zijn langspelers is niet altijd even consistent, maar de invloed van Lumet op hedendaagse filmmakers onderschat je best niet. Met Before The Devil Knows You're Dead maakte de inmiddels 83-jarige cinemamaestro misschien de beste film uit zijn carrière en dat wil wat zeggen voor een man die eerder klassiekers als Dog Day Afternoon en Serpico afleverde.

Net als in de beste films van het voorbije jaar (The Departed, Eastern Promises) structureert Lumet zijn nieuwe misdaadthriller rond Dostojevski's stokpaardjes schuld, boete en moraliteit. Hoofdpersonage Hank kan nauwelijks de alimentatie voor zijn dochtertje betalen, terwijl zijn broer Andy een zware drugsverslaving heeft te bekostigen. De twee vatten het schijnbaar ingenieuze plan op om de juwelierszaak van hun ouders te overvallen. Pa en ma zijn immers gedekt door de verzekeringen en de broers kennen de zaak als geen ander. Hun opzet loopt echter niet als gepland en algauw worden de broers omsloten door morele vraagstukken en een knagend schuldgevoel.

Ondanks zijn gezegende leeftijd, maakt Lumet gebruik van een moderne filmesthetiek in zijn vertelling. Waar andere filmmakers het begrip van temporele versplintering gebruiken als een zuivere gimmick, weet Lumet het principe uiterst efficiënt toe te passen. De niet-chronologische vertelling toont hoe de overval een invloed heeft op de karakters en hoe het geweten van de personages langzaam wordt aangetast. Het ingenieus gestructureerde verhaal is als een perfect neergelegde puzzel: hoe meer stukjes er in elkaar geschoven worden, hoe helderder het geheel wordt. Zo krijgen we sommige feiten meermaals te zien, maar wordt er steeds een nieuw appel gedaan op onze eigen interpretatie.

De versplinterde vertelstijl leidt in tegenstelling tot pakweg 21 Grams gelukkig de aandacht niet af. Daarvoor weet het scenario van debuterend scenarist Kelly Masterson (onthoud die naam!) interessante morele vragen op te werpen en bulkt het van krachtig geschreven dialogen die nog lang zullen nazinderen. De ietwat theatrale opzet - de film is uiterst zuinig met actie - versterkt bovendien het tragische elan van deze moraliteitsfabel. De manier waarop het verhaal zich ontplooit als een haast Bijbelse studie over fatalisme en destructie is nagenoeg briljant. Masterson beheerst immers de kunst om geen enkel woord of geste teveel te schrijven, waardoor Before The Devil knows You're Dead ook nog eens uitgroeit tot een zeer beheerste karakterstudie. De film ontwikkelt zich sober om vervolgens af te stevenen op een emotionele catharsis die u even vermurwd zal achterlaten als de veelbesproken finale van Clint Eastwoods Million Dollar Baby.

De karakters worden bovendien uitmuntend vertolkt. Philip Seymour Hoffman, die van naïeve schlemielen zijn handelsmerk maakte, weet respect af te dwingen als de drugsverslaafde Andy. Met zijn rol van gewetenloze entrepreneur bewijst de Oscarwinnaar opnieuw hoe polyvalent hij is als acteur. Ethan Hawke geeft reliëf aan de onzekere Hank, Albert Finney geeft met bravoure gestalte aan de getormenteerde vaderfiguur en Marisa Tomei was nooit beter als de overspelige Gina. Het kransje rasacteurs weet deze moraliteitsfabel prima te onderstutten.

Exact 50 jaar na Lumets eerste meesterwerk 12 Angry Men weet de grootmeester van de misdaadsaga opnieuw een morele mokerslag uit de delen. Wij wensen de kranige filmmaker natuurlijk nog veel films toe, maar mocht Before the Devil Knows You're Dead de laatste film op ?s mans conto zijn, het zou een verdomd waardig afscheid zijn.