Son of Saul

De Holocaust blijf filmmakers inspireren, zelfs al lijkt het onwaarschijnlijk dat er nog nieuwe verhalen over verteld kunnen worden. De Hongaar László Nemes verrast niettemin met dit relaas over de jodenvernietiging en debuteert op verbluffende wijze met Son of Saul, meteen de Oscarinzending voor Hongarije.

Saul maakt deel uit van het Sonderkommando: een groep van joodse gevangenen die als dwangarbeider werken in de gaskamers en crematoria van de vernietigingskampen. Tijdens één van zijn mensonterende taken, dwingt een onzichtbare kracht hem een lichaam van een vergaste jongen te verbergen om vervolgens obsessief op zoek te gaan naar een rabbi.

Nog maar heel zelden is een Holocaustfilm er in geslaagd de hel zo voelbaar te maken. Dit is een koorts-nachtmerrie die je vruchteloos naar adem laat happen. In opvallend lange, ononderbroken scènes zien we de protagonist gejaagd, bezeten haast, door het kamp ijlen, schijnbaar ontdaan van alle emoties, maar binnenin kolkend gefocust op een taak die zijn eigen demonen hem hebben ingefluisterd. Het lijkt een finale missie, een ultieme poging om waardig te zijn, zich mens te tonen onder tot lastdieren gereduceerde wrakken, een laatste poging om iets van betekenis te doen in het aanschijn van het einde. Als individu tegen de massa in, letterlijk.

De impact van Son of Saul is ontegensprekelijk en onmetelijk. Visueel verkrijgt Nemes dat effect door zijn hoofdpersonages 100 minuten lang van op amper een halve meter afstand in beeld te brengen. We zitten Saul haast letterlijk op de huid, in 35mm-formaat dan nog, zien meestal enkel zijn hoofd of gezicht zonder veel context. Het camerawerk raast meesterlijk door de actie, die eigenlijk enkel de achtergrond moet vullen maar niettemin een productioneel hoogstandje is. Een bewonderenwaardige onderneming maar vooral een haast unieke kijkervaring. De koude rillingen die een stapel naakte lichamen je bezorgen zoals ze laconiek in een hoek van het beeld opdoemen, zijn onvergelijkbaar met enige andere film over deze gebeurtenissen.

De impact van Son of Saul is ontegensprekelijk en onmetelijk.

Het auditieve effect wordt daarbij geenszins onderschat. Hoewel we slechts beperkt zien wat er om Saul heen gebeurt, worden we anderhalf uur bestookt met een soundtrack uit het dodenrijk: een satanische dialoog tussen schapen en wolven, de ene groep doodskreten slakend, de andere blaffend beslissend over het lot van de medemens. Het gebons op de deur van in de gaskamers opgesloten joden, gaat door merg en been.

Onbeschrijflijk hoe deze opmerkelijke combinatie van uitgekiende geluiden en slechts deels zichtbare beelden de beleving van de kijker stuurt. Wanneer de eindaftiteling van Son of Saul geluidloos over het scherm loopt, kan je gegarandeerd een speld horen vallen in de bioscoopzaal.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de