Leviathan

Genre: Drama | Duur: 2u20 | 2014 | Release: 22 Oktober 2014 | Land: Rusland | Regie: Andrei Zvyagintsev | Cast: Elena Lyadova

Omvergeblazen, waren we, toen we destijds Elena zagen, van de Russische regisseur Andrej Zvyagintsev. Wat een verhaal! Wat een mise-en-scène! Ook de jury van het Filmfestival in Gent was in 2011 danig onder de indruk en bekroonde Elena tot beste film. Niet snel genoeg konden we het eerdere werk van Zvyagintsev te pakken krijgen. Zowel zijn debuut The Return als zijn tweede film The Banishment sloegen ons met verstomming en bleven dagenlang door onze gedachten malen.

Toch is het met een vrije geest en neutrale blik dat we op het Film Fest Gent anno 2014 plaatsnemen voor Leviathan, de vierde langspeler van Zvyagintsev. Deze keer troont de regisseur de kijker mee naar een dorpje aan de Barentszzee. Te midden een woest, maar idyllisch landschap heeft de mecanicien Kolya eigenhandig een huis en een bestaan uit de grond gestampt voor zijn zoon Roma, zijn nieuwe vrouw Lilya en zichzelf.

De corrupte burgemeester heeft evenwel zijn oog laten vallen op het land van Kolya en zet een hele procedure in scène om hem te verjagen. Moeilijk is dat niet: de burgemeester speelt onder één hoedje met de rechterlijke macht, religieuze leiders en de politie.

Net als in zijn eerdere films stelt Zvyagintsev ook nu de schijnbaar alomtegenwoordige misbruiken en wantoestanden in de hedendaagse Russische maatschappij aan de kaak. Ook deze keer zijn het de machthebbers en het grote geld die boter op het hoofd hebben terwijl de kleine man tevergeefs de strijd van David tegen Goliath voert.

Maakt dit van Leviathan wederom een schot in de roos? Wij menen van niet. Grootste probleem is het scenario dat eenvoudigweg te weinig weet te boeien. Na een behoorlijke aanvangsfase neemt het verhaal verschillende zijsprongen die al eens overbodig lijken, maar meer nog langdradig zijn uitgesponnen en ter plaatse blijven trappelen.

De moraliserende teneur is bij momenten nauwelijks verholen wat zowel de personages als de boodschap die ze uitdragen tot karikaturen maakt. Een burgemeester die zijn duistere affaires bijna onthuld ziet, gaat als een klein kind tegen zijn mannetjes tekeer als was het een kwade tekenfilmfiguur. Kolya en de zijnen kappen dan weer de hele film door genoeg wodka achterover om een kudde Afrikaanse olifanten een week in coma te houden. Waarheidsgetrouw? Mogelijk. Maar Zvyagintsev klopt steeds op dezelfde nagel om zijn punt over deze of gene bevolkingsgroep te maken. En dat gaat vervelen.

Gelukkig kan de kijker ook deze keer rekenen op een verbluffende mise-en-scène. Van begin tot einde schudt Zvyagintsev de meest adembenemende panorama’s van het natuurschoon in het hoge Noorden uit zijn mouw.  Ook nu weer gebruikt hij een vervuild kleurenpalet dat net als het leven van zijn personages een doffe en matte indruk maakt. Troost is dan ook ver te zoeken. Nochtans zinspeelt Zvyagintsev ook nu weer herhaaldelijk op religie en de rol die geloof in het leven van mensen kan spelen. Zelf lijkt hij pessimistisch. Niet alleen zijn de religieuze machthebbers in Leviathan corrupte lieden die met een gespleten tong spreken, de titel van de film verwijst naar een mythisch monster dat ook in het boek van Job voorkomt en die als een duivel het goede bekampt.

In de cast herkennen we Elena Lyadova die in Elena nog een verwende rijkeluisdochter speelde. Nu vertoeft ze in een heel andere wereld als vrouw van Kolya die haar dagen in een aftands huis slijt en de kost in een visfabriek verdient. Dat ze deze bocht van 180 graden feilloos weet te nemen en in beide rollen een even geloofwaardige indruk wekt, maakt haar voor ons tot de ster van deze film.