Tár

Na twee uitstekende drama's laat Todd Field opnieuw van zich horen. Veertien jaar na het enigszins gedurfde Little Children toont de cineast wat twee jaar rondhangen bij Stanley Kubrick met hem gedaan heeft als filmmaker. Tàr is een immens bezwerend maar door- en door kil meesterwerk.

We maken kennis met de wereldvermaarde componiste en dirigente Lydia Tàr in een hoogst geloofwaardige opzet. Field heeft een bijzonder grondige research gedaan om de setting van zijn plot zo aannemelijk te maken dat we gaan twijfelen of dit geen biografische prent is. Tàr is enigmatisch maar ook onbenaderbaar. Ze is onmetelijk getalenteerd maar ook arrogant. Ze is professioneel maar koud. Toch leren we onze protagoniste in de eerste plaats kennen als een mens en laat Field ons als kijker reflecteren over wat we van haar vinden. Ja, je kan haar weinig sympathiek vinden maar ze is lang geen bitch en we trachten ons voor te stellen hoe je op een toppositie in je vak en als beroemdheid omgaat met wat er allemaal op je afkomt. Zelfs als ze een pestkop op wel zeer onorthodoxe wijze op haar plaats zet, blijf je redeneren dat dit een zeer emotionele impuls is die je als ouder nu eenmaal moeilijk kan onderdrukken.

Op enorm genuanceerde en nergens benadrukte wijze laat Field scheurtjes ontstaan in het beeld dat van Tàr hebben. Het gaat in se zelfs niet meer over Tàr, het gaat over machismo, over toxic femininity, over de roofdieren die we nog overal aantreffen, in dit geval in het bijzonder in de kunsten. De regisseur aarzelt ook niet om de zichzelf ophemelende sector mee verantwoordelijk te maken voor het creëren van piëdestals die dit gedrag faciliteren.

Maar Tàr is geen aanklacht. Het is vooral een portret van een vrouw die enerzijds haar hele bestaan wijdt aan haar passie, die de muziek als een bestemming ziet, maar tegelijk worstelt met niet te kanaliseren driften die van haar een pletwals maken. Daarnaast laat deze film ook nadenken over de mate waarop we - tegenwoordig vooral - artiesten beoordelen door naar de mens achter het werk te kijken.

Je zou kunnen stellen dat Cate Blanchett een veel te voor de hand liggende actrice is voor deze rol en de casting wat geïnspireerder mocht. Maar binnen de kortste keren besef dat je weinigen kunnen wat zij hier laat zien. Deze vertolking - die haar de grootste kanshebber voor de oscar maakt - getuigt van zo'n immens beheersing van haar vak en een meesterlijk inzicht in haar personage dat je alleen maar verbluft kan kijken naar wat hier gebeurt.

Nochtans maakt Field het ons allesbehalve gemakkelijk. Tàr is een niet elk moment even toegankelijke arthouseprent die de kijker activeert. Op een primair vlak valt er veel tegelijk waar te nemen en te beluisteren, waarbij de sublieme fotografie, de steriele (maar prachtige) locaties, de piekfijne geluidseffecten en de hypnotiserende beeldvoering bijdragen aan een soms onwerkelijke sfeer. Maar ook op een hoger niveau wordt het publiek aan het werk gezet: er valt veel te interpreteren en af te wegen. Vanaf wanneer kan je oordelen over Tàr? Naar waar op het spectrum wijst ons eigen moreel kompas?

Je zou tenslotte ook kunnen stellen dat de overdaad aan namen en termen uit de wereld van de klassieke muziek en de filharmonische orkesten nog een extra hindernis zouden vormen, maar dat is kortzichtig geredeneerd. Het is net de onbereikbaarheid van die sector die ons mee in vervoering brengt en ons laat geloven dat Tàr een haast mythische positie bereikt heeft. Hoe onbevattelijk een aantal dialogen soms ook lijken, altijd gaat het om het menselijk gedrag dat er achter zit.

Todd Field mikt met deze bezwerende, kille prent op ongemak en de intelligentie van de kijker.

Je kan de toenemende sluwheid van de protagoniste echter niet met het genoegen bekijken waarmee we in de doorsnee Hollywoodfictie van moreel afwijkende figuren genieten. Field mikt op ongemak, op verbijstering en doet dat vooral héél subtiel en zonder ook maar enige filmische voorspelbaarheid of comfort. Leg er maar eens de vinger op wat exact het moment is waarop Tàr uit de bocht gaat?

Tár kreeg zes oscarnominaties, geheel terecht maar ook verbazingwekkend. Dit is intelligent, ongemakkelijk filmvoer dat vooral artistiek knalt maar de kijker niet erg tegemoet komt.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de