The Market

2008 zal voor eeuwig in de geschiedenisboeken geboekstaafd staan als het jaar waarin het ongebreidelde gokkapitalisme op haar grenzen stuitte. Na jaren en decennia waarin onverantwoorde financiële risico?s werden genomen, stuikte het ganse vrije marktsysteem even onverwacht als genadeloos in elkaar. We gaan de Britse filmmaker Ben Hopkins hier niet als een grootse visionaire maatschappelijke en economische geest bestempelen en zullen het maar aan het toeval wijten dat hij in datzelfde jaar met The Market een film op de mensheid loslaat die net de uitwassen van dat veelgeplaagde politiek-economische systeem op de korrel neemt. De jury van het 35e Filmfestival van Gent wist dat alleszins te waarderen en bekroonde de Turks-Britse productie met de hoofdprijs voor Beste Film. Naar onze bescheiden mening misschien net iets te veel eer voor dit goudeerlijk, maar weinig verrassend of overdonderend sociaal-realistisch drama met humoristische toets.

Verwacht nu ook weer geen Marxistisch geïnspireerd pamflet voorgeschoteld te krijgen waarbij het vrije marktdenken en haar welwillige beoefenaars als baarlijke duivels worden afgeschilderd, want dat is verre van de insteek van The Market.

Hopkins zocht en vond de ideale setting om zijn verhaal te vertellen in een kleinstedelijke gemeenschap in het Oosten van Turkije, dichtbij de grens met Azerbeidzjan, en situeerde de vertelling in 1994. Hij koos ervoor om zijn opvattingen over een systeem te verpakken in een individueel verhaal over een eenvoudige man die zichzelf staande tracht te houden binnen een bepaald maatschappelijk systeem.

De antiheld van dienst is Mihram, een brave gezinsman en praktiserende moslim die op een inventieve manier aan de kost komt door dorpsgenoten van allerhande producten te voorzien die hij elders voor een goedkopere prijs op de kop tikt. Hij durft al wel eens een glaasje teveel drinken en zijn zuurverdiende centen te vergokken, maar voor het overige probeert hij zoveel mogelijk op het rechte pad te blijven. Mihram voelt zijn handel echter steeds bedreigd worden door lokale maffiabenden die in tijden van toenemende economische globalisering steeds meer hun heil vinden op de zwarte markt. Mihram komt stilaan voor een loodzwaar dilemma te staan: voor de zekerheid kiezen en opgeslorpt worden door de maffia of onafhankelijk blijven en financiële risico?s lopen. In beide gevallen riskeert Mihram zijn waardigheid en morele kuisheid te moeten opgeven.

Het vrije marktsysteem biedt in theorie de mogelijkheid aan eenieder om zich volledig creatief te ontplooien en zijn eigen weg te gaan, maar in de praktijk stellen de sterkeren de zwakkeren voor een staalhard dilemma: onafhankelijk blijven en het spel eerlijk spelen en bijgevolg doodgeknepen worden of overleven door zich in te laten met oneerlijke praktijken en door onverantwoorde en onethische risico?s te nemen. Dat is precies wat de Hopkins tracht over te brengen, maar hoe relevant en actueel de thematiek ook is, we waren niet uit ons lood geslagen noch hadden we het gevoel dat we uren nadien nog bij pot en pint over de film en zijn boodschap verder zouden filosoferen.

Maar meer dan een overrompelende milieuschets die de pros en cons van een sociaaleconomische structuur blootlegt is The Market een aandoenlijk portret van een individu, een eenvoudige familieman maar anderzijds geslepen handelaar die echter te goedhartig en niet doortrapt genoeg is voor een systeem waarin je over lijken moet durven gaan. Tayanç Ayadin zet met Mihram een personage neer dat verre van perfect is en vaak de foute keuzes neemt, maar evengoed dankzij zijn onvolmaaktheid en gevoel voor humor de sympathie van de kijker kan winnen.

Kortom: voor een filmfestivalwinnaar valt The Market toch wat licht uit, maar bekijk het gewoon als een bescheiden en verre van pretentieus filmpje en je zult nooit ontgoocheld de zaal verlaten.

Jonas Rosquin Helemaal (niet) akkoord? Lees de